| کلیسای موجومبار | |
|---|---|
|
|
| نام | کلیسای موجومبار |
| کشور | ایران |
| استان | استان آذربایجان شرقی |
| شهرستان | شهرستان شبستر |
| اطلاعات اثر | |
| کاربری | مذهبی |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۷۷۸ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱ فروردین ۱۳۴۷ |
کلیسای موجومبار یا سورپ هریپسیمه (به ارمنی: Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցի) مربوط به سدهٔ دوازدهم میلادی است و در روستای موجومبار حدود ۳۰ کیلومتری جاده تبریزـ مرند (در شهرستان شبستر، بخش صوفیان)، واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۱ فروردین ۱۳۴۷ با شماره ثبت ۷۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
.jpg)
جایگاه جغرافیایی
کلیسای بزرگ و زیبای هریپسیمه در حدود ۳۵ کیلومتری شمال تبریز و حدود ۳۹ کیلومتری مرند، در درهٔ سرسبز ساری چای، در آبادی موجومبار، که تابع رودقات شهرستان مرند است، قرار دارد.در گذرگاه راه تبریز به مرند، در حدود سی کیلومتری تبریز، راه آسفالته ای وجود دارد که به طرف شمال کشیده شده و راهی خاکی از آن جدا می شود که پس از گذشتن از میان دشت و تپه ماهورها به روستای کهنسال و تاریخی موجومبار می پیوندد. گرچه روستای موجومبار تا اندازه ای ویران و فراموش شده، کلیسای دیدنی هریپسیمه به این آبادی ارزش و اعتباری ویژه بخشیده است. خانه های روستا بر فراز تپه، برروی هم و به گونهٔ پلکانی و از مصالحی چون خشت، گِل و سنگ لاشه ساخته شده اند. ساختمان کلیسا نسبت به جای خانه ها در پایین ترین سطح ساخته شده و از نظر اندازه، در سنجش با آنها، ساختمانی بزرگ و باشکوه به نظر می رسد.
تاریخ
تا نیمه سده نوزدهم میلادی سیصد خانوار در روستای موجومبار سکونت داشتند در سال ۱۹۴۷ میلادی تعدادی از ساکنان روستا به ارمنستان شوروی مهاجرت کردند و بقیه نیز به تبریز و شهرهای دیگر رفتند و بدین ترتیب روستای مذکور از سکنه خالی شد.
کلیسای هریپسیمه از گذشته‌های دور تاکنون به سنت هریپسیمهٔ مقدس، سورپ هریپسیمه، موژومبار و موجومبار نامور بوده است. نام این کلیسا شاید از نام «هریپسیمه»، دختر آشوت یکم، پادشاه ارمنستان گرفته شده است که در ۸۷۵ میلادی به درخواست «زاکاریا زاگستی»، جاثلیق ارمنی‌ها، امیران ارمنی او را به پادشاهی ارمنستان برگزیدند.
دربارهٔ تاریخ ساختمان کلیسا نظریه‌های گوناگونی ابراز شده است و پژوهشگران تاریخ ساختمان آن را سدهٔ نهم تا سیزدهم میلادی دانسته‌اند. «نصرت الله مشکوتی»، نویسندهٔ کتاب (فهرست بناهای تاریخی و مکان‌های باستانی ایران)، تاریخ بنای ساختمان اصلی کلیسا را سدهٔ نهم میلادی دانسته است اما پژوهشگران دیگر تاریخ ساختمان آن را دوران ایلخانان؛ یعنی، سدهٔ سیزدهم ـ چهاردهم میلادی می‌دانند.
معماری کلیسا
مؤلف کتاب تاریخچه ارامنه در آذربایجان (نوره آیرمان) می‌نویسد:
«وجود سنگهای رج اول کلیسا نشان می‌دهد که ساختمان اولیه این کلیسا حدود ۸۰۰ سال قبل در اوایل قرن ۱۳ میلادی ساخته شده‌است ولی به استناد سنگ نبشته روی سنگهای زیر بنای کلیسا این بنا یک بار در سال ۱۶۹۱ میلادی بازسازی شده و در سال ۱۸۴۰ میلادی نیز براثر زلزله شدیدی که در منطقه روی داد، یکی از دیوارهای کلیسا خراب شد که مجدداً بازسازی گردید. ابعاد کلیسا ۱۳×۲۳ و به ارتفاع ۸ متر با سقف شیروانی است که روی آن را خاک و شن پوشانده‌است. تمامی بنا با سنگ لاشه ساخته شده و روی چهار ستون قرار گرفته و محراب کلیسا به شکل نیم دایره در ضلع شرقی و وسط دو اتاق کوچک ساخته شده‌است. شش نورگیر در بالای دیوارهای غربی و شرقی و دیوارهای جنوبی و یکی نیز در سقف کلیسا به فضای محوطه بزرگ داخل بنا نور ملایمی می‌بخشد.»