آغجه قلعه (ورزقان)
.jpg)
اين قلعه تاريخي را شايد به خاطر رنگ ديواره‌ها و برجهاي سفيدش كه با ملات آهكي سفيد در قلة كوهي سبزفام ساخته شده است «آغجاقالا» مي‌گويند. در فاصلة 50 كيلومتري شمال‌غربي شهر ورزقان واقع شده است. موقعيت جغرافيايي و مكاني قلعه و نوع معماري و كاربرد اين قلعه نيز شبيه به ديگر قلعه‌هاي تاريخي آذربايجان مي‌باشد.
آغجاقالا بر بالاي تپه‌اي تقريباً بلند بنا شده و جبهه‌هاي شمالي و شرقي و غربي آن را پرتگاههاي كوهستاني مشرف به جنگل احاطه كرده است و جبهة جنوبي كه شايد يكي از دروازه‌هاي ورودي قلعه مي‌باشد به صورت پرتگاه نبوده بلكه تپة سرازيري كم شيبي كه براثر گذشت ايام و فرسايش از حالت ديواره بلند به سراشيبي كم شيب تبديل كرده است. آنچه در حال حاضر از آغجه قالا باقي مانده تعداد ۸ برج مدور نيم استوانه‌اي و تعداد ۱۱ قطعه ديواره كلفت و عريض سنگي مي‌باشد. تمام قسمتهاي داخلي و شمالي برجها ۴ متر است. مصالح ساختماني بكار رفته در برجها كلاً سنگهاي لاشه‌اي تيشه‌اي است و ملات ديواره و برجها از ساروج سفيد رنگي است كه بيش از همه در تركيبات آن آهك بكار رفته است.
ديواره‌هاي قلعه به عرض 2 متر و ارتفاع 3 تا ۴ متر كه قسمتي از آن باقي مانده و بخشي از آنها فرو ريخته و مصالح ساختماني آن در چندين منطقه اطراف و جوانب قلعه پراكنده شده است.
در سمت جنوبي قلعه، تعداد ۵ برج نگهباني در حال حاضر باقي مانده است و ۳ برج بقيه در سه گوشه قلعه ساخته شده است. تمام اين برجها و باروهاي بسيار محكم و عريض در ساليان اوليه احداث به يكديگر مربوط بوده‌اند و كاملاً مشخص است كه نگهبانان درروي ديوارها حركت و رفت و آمد داشتند. آنچه از قسمت شمالي قلعه باقي مانده، بقاياي درگاه و دروازة ورودي آن بوده كه از طاقهاي ضربي ديواره‌ها و عرض و طول فاصلة آنها و قرينه بودن ديواره‌هاي جانبي درگاه، مشخص مي‌باشد. ورود به قلعه از جبهه جنوبي نيز با عبور از پلكان‌هاي مسير بوده كه تمامي آنها ويران شده و مقداري از آثار و مكان پلكانها بجا مانده است.
محوطه قلعه در محدوده‌اي به وسعت 150 متر در ۲۰۰ متر و به مساحت كلي 3000 متر مربع تخمين زده شده است. ساختمان قلعه در دو قسمت اصلي از هم متمايز و جدا بنا شده است قسمت شرقي قلعه داراي چندين اطاق بوده و به آن تالار راه ارتباطي وجود داشته است.
در احداث بنا از سه نوع مصالح استفاده شده كه هركدام بيانگر دوره‌اي از ايام باستان و چند مرحله‌اي بودن ساخت قلعه مي‌باشد. اين مصالح سنگ لاشه و ملات ساروج مربوط به دورة اشكانيان، آجرهاي خشتي مربوط به دورة ساسانيان و ملات گچ براي دورة‌اسلام به بعد، مي‌باشد.
در داخل قلعه قبرهايي نيز ديده مي‌شود كه تعدادي از آنها به اميد يافتن آثار عتيقه توسط كاوشگريهاي غير مجاز زير و رو شده است، كه در اطراف آنها مقداري استخوان و سفال شكسته ديده مي‌شود.
آغجا قلعه نيز يك قلعه نظامي و دفاعي نيز بوده كه به خاطر جلوگيري از هجوم دشمنان به منطقه ساخته شده است.