| شهرستان شاندیز | |
|---|---|
| کشور | ایران |
| استان | خراسان رضوی |
| شهرستان | طرقبه شاندیز |
| نام(های) قدیمی | شاهاندژ، شاندز، شاه‌دژ، شاه‌دیز |
| سال شهرشدن | ۱۳۳۳ |
| مردم | |
| جمعیت | ۲۵٬۵۷۰ نفر |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۳۷٬۸۲۵ کیلومتر مربع |
| ارتفاع از سطح دریا | ۱٬۴۰۰ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۲۵درجه |
| میانگین بارش سالانه | ۴۰۰ میلی‌متر |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | جواد رجب‌زاده شاندیز |
| ره‌آورد | صنایع دستی |
| پیش‌شماره تلفنی | ۰۵۱۲۴۲۸ |
| وبگاه | www.shandiz.ir |
 شهرستان شاندیز
روی نقشه ایران
۳۶.۲۳° شمالی ۵۹.۱۷° شرقیمختصات: ۳۶.۲۳° شمالی ۵۹.۱۷° شرقی |
|
شاندیز شهری در استان خراسان رضوی در شمال شرق ایران است. جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۵ برابر با ۶٬۵۷۰ نفر بوده‌است.[۱] از ویژگی‌های منحصربه‌فرد شاندیز، دره‌های مصفا و پرآبی است که به همراه درختان سر به فلک کشیده، گلهای وحشی، آب و هوای معتدل شاندیز و رودخانه‌های روانی که از دامنه‌های شمالی کوههای بینالود سرچشمه می‌گیرند مناظر زیبایی را آفریده‌اند و گردشگران بسیاری را در تمام فصول سال به این ناحیه می‌کشانند که رودهای مغان، مج، مایان، دهبار، جاغرق، کنگ و زشک از جمله این رودها می‌باشند.[۲]
این شهر در ۱۲ کیلومتری شمال غربی مشهد قرار دارد.[۳] شاندیز طبق مصوبه دولت و هیئت وزیران در سال ۱۳۸۴ به عنوان اولویت اول و تنها منطقه نمونه بین‌المللی گردشگری ایران شناخته شده‌است.[۴]
موقعیت جغرافیایی
شهرزیبا سردسیر و ییلاقی شاندیز از سطح دریا ۱۴۰۰ متر ارتفاع دارد و در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۱۷دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۶ درجه و ۲۳ دقیقه جای گرفته‌است. این شهر از شمال به میان ولایت و از جنوب به شهرستان نیشابور و از مشرق با طرقبه و از غرب با گلمکان و چناران مجاور می‌باشد و دارای وسعتی حدود ۳۷٬۸۲۵ کیلومتر مربع است.[نیازمند منبع]
به علت قرارگرفتن در دامنه‌های شمالی سلسله ارتفاعات بینالود و برخورداری از آب و هوای معتدل آب فراوان و باغهای وسیع و مناظر طبیعی دیدنی به عنوان یکی از کانونهای عمده مسافران و گردشگران از شهر مشهد و سراسر ایران است. این شهر دارای پوشش گیاهی انبوه و متراکمی از درختان و فضای سبز مناسبی می‌باشد. سراسر جنوب این شهر ارتفاعات بینالود خراسان واقع که قله شیرباد در زشک شاندیز نیز مرتفع‌ترین نقطه استان به شمار می‌رود.[نیازمند منبع]
طبق مصوبه دولت در مهر سال ۸۶ شهر شاندیز و شهر طرقبه از بخش به طور مشترک به شهرستان طرقبه شاندیز ارتقاء یافتند.
آب وهوا
آب وهوای شهر شاندیز معتدل می‌باشد و با توجه به طبیعت سرسبز، پوشش گیاهی، درختان انبوه و متراکم، رودخانه، ارتفاعات جنوبی و غربی شهر، در تابستان‌ها آب و هوایی خنک و زمستانهایی بسیار سرد دارد. میانگین دمای سالانه آن نیز ۲۵ درجه می‌باشد.
تاریخچه
با توجه به شواهد این منطقه قبل از ورود دین اسلام نیز مسکونی بوده و با توجه به این که راه قدیم مشهد به نیشابور از این منطقه می‌گذشته دارای رونق فراوانی بوده‌است.
به توپ بستن قلعه تاریخی شاهاندژ (شاندیز) توسط حسام‌السلطنه حاکم خراسان در عهد قاجاریه یکی از مهمترین حوادث تاریخی این شهرستان است که در کتاب روضه‌الصفای ناصری بدان اشاره شده‌است. به توپ بستن قلعه تاریخی این شهر به علت نافرمانی مردم شاندیز (شاهاندژ) از حکومت ظالم مرکزی صورت گرفته‌است. مردم شاندیز به فرماندهی سرداریوزباشی حسن خان شاهاندژی (شاندیزی) مقاومت جانانه درمقابل سپاه قاجار ازخودنشان می‌دهندوبعدازمقاومت چندروزه، قلعه تاریخی شاهاندژ به توپ بسته شده واموال اهالی شهر به غارت رفته وسردارحسن خان شاندیزی نیز درراه دفاع ازمردم وشهر کشته می‌شود.
وجه تسمیه
در کتاب مطلع‌الشمس از اعتماد السلطنه درباره وجه تسمیه این شهر گفته شده، شاندیز را قبلاً «شاه‌دژ» یا «شاه‌دیز» به معنای شاه‌قلعه می‌نامیدند و در ابتدا مردم شاندیز به خاطر در امان بودن از حملات راهزنان و همچنین استفاده از موقعیت منطقه‌ای در بالای تپه‌ای مشرف به رودخانه و در قلعه شاندیز مسکن داشته و از سالهای ۷۸۰ تا ۸۰۰ هجری قمری به محل فعلی شهر نقل مکان کرده‌اند.[نیازمند منبع]
روضه الصفا شاندیز را شاهان دژ نامیده به معنی قلعه منسوب به شاهان.
‘نماد شهر شاندیز درخت چنار ۲۷۰۰ ساله این شهر است که زمانی به عنوان نشان وآرم شهرداری شاندیزنیز به کار می‌رفته‌است.[نیازمند منبع] به گفته اهالی داخل تنه این درخت قطور آنقدر وسیع بوده که در داخل درخت چنار شاندیز چند مغازهٔ قهوه‌خانه، قصابی و کفاشی و… وجود داشته است.
اطراف این چنار در حال حاضر میدان امام خمینی – مرکز شهر شاندیز – بطورفعال به عنوان مرکز سیاسی اجتماعی اقتصادی شناخته می‌شده است و مرکز تجمع و گردهمآیی‌ها و مراسم مختلف مردم شهرشاندیز مختلف بوده است.
محصول‌های مهم و سوغات شاندیز
مهمترین محصول تولیدی باغی در این شهر گیلاس است. سوغات مهم این شهر، صنایع دستی و به ویژه پوستین‌دوزی است. پوست و محصولات پوستی سوغات معروف و ناب این شهر است و کلیه محصولات پوستی مانند کت و کلاه و … از شهر شاندیز به دیگر شهرهای ایران ارسال می‌گردد. غذای معروف شاندیز، شیشلیک شاندیز است که از شش تکه گوشت گوسفند با روش پخت مخصوص تهیه می‌شود و شهرت جهانی داشته و در بسیاری نقاط ایران و جهان رستورانهایی با نام این شهر زیبا وجود دارد که به عر ضه غذای لذیذ شیشلیک شاندیز می‌پردازند
دیدنی‌های شهر
مراکز تفریحی
از مهمترین مراکز تفریحی و دیدنی شهر شاندیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پارک جنگلی شاندیز در غرب شهر شاندیز
- مجموعه توریستی رفاهی تفریحی گلستان شاندیز
- مجموعه توریستی و گردشگری رستورانهای پدیده شاندیز و مرکر خرید و تفریحات پدیده شاندیز
- خیابان آبشار
- رصدخانه نجوم رضوی شاندیز
موزه شهرداری شاندیز واقع درپارک جنگلی شاندیز
آثار تاریخی
- مسجدجامع تاریخی شهر شاندیز
- درخت چنار کهن شاندیز: درخت چنار کهن و تاریخی شهر شاندیز که هنوز هم در مرکز شهر واقع است تاریخ دور و درازی را نشان می‌دهد. قدمت آن بیش از ۱۰۰۰ سال است.
- بقایای قلعه تاریخی شاهاندژ شاندیز[نیازمند منبع]
راه‌های ارتباطی
مهمترین راه ارتباطی شهر شاندیز مسیر آسفالته شاندیز-مشهد به طول ۲۰ کیلومتر می‌باشد و فرعی جاده حسن‌آباد به جاده سنتو از طرفی و از طرف دیگر به جاده شاندیز را می‌توان نام برد. راه شاندیز از طریق گراخک به گلمکان و از آنجا به چناران و از سمت جنوب شاندیز نیز از طریق نغندر به شهر طرقبه و از طریق کوههای زشک و بعد از عبور از خور به نیشابور منتهی می‌شود.[نیازمند منبع]
ترکیب جمعیتی
شاندیز در آبان ۱۳۷۵ دارای ۳۶۴۳ نفر سکنه بالای ۶ سال بوده‌است. از این تعداد ۸۴٫۰۸ درصد باسواد بودند که شامل ۳۵/۸۷ درصد مرد و ۶۲/۸۰ درصد زن بوده‌است. در این سال ۵۹۳ نفر در مقطع ابتدایی، ۳۹۲ نفر در مقطع راهنمایی، ۳۰۰ نفر در مقطع متوسطه و ۵۷ نفر در دانشگاها مشغول تحصیل بوده‌اند.[نیازمند منبع]
در سرشماری آبان ۱۳۸۵ شهر شاندیز دارای ۱۱۰۰۰ نفر سکنه بوده که از این تعداد ۵۱۴۹ نفر باسواد شامل ۲۷۴۹ نفر مرد و ۲۴۰۰ نفر زن بوده‌اند. همچنین ۵۶۹ نفر بی‌سواد که ۲۱۵ نفر مرد و ۳۴۵ نفر زن بوده‌است.
مردم شاندیز ایرانی‌تبار بوده و به زبان پارسی صحبت می‌کنند.گویش مردم شاندیز از مجموعه گویشهای خراسانی است.|
اقتصاد
اقتصاد شهری شاندیز بر پایه بیشتر باغداری، کشاورزی، گردشگری، اداری و خدماتی است. از قدیم هم معیشت عمده مردم شهر شاندیز باغداری وخدمات توریستی بوده و مشاغل و بخشهای دیگر اقتصادی در آن توسعه کمتری پیدا کرده‌است.
شهرک صنعتی طوس شاندیز و مجموعه بزرگ ورزشی ثامن شاندیز و همچنین مجموعه توریستی پدیده شاندیز و همچنین مرکز خرید و تفریحات پدیده شاندیز که در حال احداث می‌باشد و از بزرگترین و متنوع‌ترین مجموعه‌های خاورمیانه می‌باشد.
شهرداران
- از ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۷ سید ولی اله صدر بلوریان.
- از ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۳ سید ابوالحسن صدر رضوی شاندیز.
- از ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶ حق پیما.
- از ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۸ سید ابوالحسن صدر رضوی شاندیز.
- از ۱۳۶۸ تا ۱۳۶۹ سید جواد شاکری.
- از ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۶ علیرضا بزی (اخوان).
- از ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۲ نورعلی پورعلی.
- از ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶ سید محمد موسوی.
- از ۱۳۸۶ تا۱۳۹۴جواد رجب زاده شاندیز.
- ازسال۹۴تا۱۳۹۶دکترثورج سلطانی
محلات و مناطق شهری
از محلات و مناطق مهم شهری شاندیز می‌توان به پاچنار، گورگاه، خادر، ارچنگ، سرخاندیز، محله، کاریز نو، پشته قلمکار – قلعه کهنه – قرقی وسرآسیاب، ابرده … اشاره کرد.
تعداد تکه های گوشت در شیشلیک مهم نیست .ضمن اینکه شیشلیک واژه ای ترکی است . شیش یعنی سیخ و لیک هم پسوندی برای اختصاص دادن ، معنی شیشلیک در ترکی : مخصوص سیخ (گوشت سیخ کردنی) و یا هر چیز سیخ کردنی.مثلا برای گوشت مخصوص کوفته میگن : کوفته لیک (کوفته +لیک)