موزه علوم و فنون آموزش پرورش اصفهان

موزه علوم و فنون آموزش و پرورش استان اصفهان

آدرس: خیابان مصلی ، جنب مسجد مصلی، کوچه شهید شاطر گلی
با عنایت به پیشرفت علم، تکنولوژی و صنعت و  از آنجا که کلاس های درس و کتاب های درسی پاسخگوی  سوالات بیشمار دانش آموزان نیست وجود مراکزی که گروه های دانش آموزی بتوانند پاسخ سوالات خود را در آن جستجو کرده و بیابند ضروری به نظر می رسد.
در همین راستا سازمان آموزش و پرورش استان اصفهان همچون همیشه ی ایام که پیشتاز و مبدع طرح های نوین آموزشی و تربیتی بوده  در سال ۱۳۸۱مقدماتی رافراهم ساخت تا با تاسیس مرکزی علمی هم گذشته ی علوم و فنون را به نمایش گذارد و هم این که زمینه ها ی مناسبی جهت تولید ، اختراع  و ابداع دانش آموزان را ایجادنماید.
این مهم پس از مطالعات متعدد پیش کسوتان علمی و فرهنگی به تاسیس مرکزی تحت عنوان موزه علوم و فنون که با اهداف متعددی تعریف شده بود، منجرشد. از جمله مهم ترین اهداف تاسیس این موزه می توان به:
۱-    نمایش سیر تحول علوم و فنون
۲-    عینیت بخشی به کتاب های درسی
۳-    نمایش اکوسیستم های غالب در کشور ایران
۴-    آشنایی با کهکشان ها ، عظمت و عجایب خلقت
۵-    ایجاد روحیه ی خلاقیت و پژوهش در بازدید کنندگان
۶-    آشنایی دانش آموزان با رشته های مختلف تحصیلی در رشته های فنی و حرفه ای و کاردانش (بخصوص دانش آموزانی که به مرحله ی انتخاب رشته رسیده اند)
اشاره نمود.
زمانی که تاسیس موزه در دستور کار سازمان آموزش و پرورش استان قرار گرفت کمیته های علمی در رشته های فیزیک ، شیمی، زمین شناسی، زیست شناسی، فنی و حرفه ای و کاردانش با حضور پیشکسوتان رشته های مذکور تشکیل و مطالعات جامعی در خصوص بخش های فوق آغاز شد.
به موازات فعالیت کمیته های علمی مدرسه ی جهانگیر خان واقع در محدوده ی آموزش و پرورش ناحیه ۳ (واقع در خیابان مصلی ، جنب مسجد مصلی، کوچه شهید شاطر گلی) با توجه به فضای موجود و محیط اطراف به عنوان محل موزه انتخاب و بازسازی و مرمت ساختمان آن با کاربری موزه توسط اداره کل نوسازی مدارس انجام گرفت.
همزمان با  تکمیل تحقیقات در خصوص بخش های مختلف موزه و همچنین اتمام مراحل بازسازی ساختمان مربوط ، عملیات اجرایی طراحی و چیدمان  در محل مذکور شروع و سرانجام در تاریخ ۲۶/۱۲/۱۳۸۲ موزه علوم و فنون آموزش و پرورش استان اصفهان به عنوان اولین موزه ی علوم و فنون آموزش و پرورش کشور با اهداف و بخش های مورد اشاره با حضور وزیر وقت آموزش وپرورش، تعداد کثیری از پیش کسوتان علمی و فرهنگی و هم چنین تعدادی از مسوولین استان راه اندازی و از آن تاریخ مورد استفاده ی گروه های متعدد دانش آموزی ، دانشجویی، همکاران فرهنگی و علاقه مندان به علوم و فنون از سراسر کشور قرار گرفت. به گونه ای که  در اولین سال  تاسیس حدود ۲.۰۰۰  نفر و اکنون پس از گذشت نزدیک به ۱۰  سال از افتتاح آن،  در هر سال تحصیلی حدود ۴۰.۰۰۰ نفر از آن بازدید می نمایند.
این موزه گنجینه ای از وسایل و امکانات در زمینه های فیزیک؛ شیمی ؛ زیست شناسی ؛  زمین شناسی ؛ فنی حرفه ای و کاردانش؛ اکوسیستم ها و…. می باشد که سیر تحول و تطور علوم و فنون را در منظر دانش آموزان، دانشجویان  معلمان و کلیه ی  علاقمندان قرار می دهد تا ضمن آشنایی با ذخایر زیست محیطی و پدیده  های طبیعی  و باور توانمندی های خود، زمینه بروز و ظهور استعدادهای نسل جوان فراهم گردد.
نظر به این که هر موزه قریب به ۳۰ سال طول می کشد تا بتواند محتوای خود را به طور نسبتا کامل به نسل های آتی منتقل نماید، لذا راهی طولانی به منظور تکمیل و تجهیز در پیش رو دارد که حمایت های بی دریغ مسوولین اداره کل آموزش و پرورش استان از ابتدای تاسیس تاکنون در سرعت بخشی به تکمیل و تجهیز این مجموعه بسیار موثر بوده و راه نیل به این اهداف را هموار می نماید.
هر چند در همه ی ابعاد زندگی آثار عظمت الهی را می توان مشاهده نمود، لیکن در این مجموعه شگفتی های موجود و تا حدودی غیر قابل دسترس در رشته های مختلف علمی به نمایش گذاشته شده و مشاهده می شود.
موزه علوم و فنون در ابتدای تاسیس با پنج بخش زمین شناسی، زیست شناسی، شیمی، فیزیک، فنی و حرفه ای و کاردانش کار خود را آغاز و با تلاش های پیگیر و همراهی های مسوولین در سال ۱۳۹۰ سه بخش دیگر شامل اپتیک، نجوم و آسمان نما را اضافه نمود که در زیر به معرفی مختصری از هر بخش پرداخته می شود:

شیمی
علم شیمی مطالعه ی ساختار و خواص ترکیبات و تغییر شکل مواد است وریشه ی واژه ی آن در کلمه ی کیمیا می باشد که از زبان پارسی باستان گرفته شده است و اروپاییان با این واژه و دانش آن از طریق مسلمانان آشنا شدند و این علم را به نام   Alchemy     شناختند.
علم شیمی به عناصر و ترکیبات شیمیایی شامل اتم ها، مولکول ها و برهم کنش آن ها مربوط می شود و شامل دو گرایش محض و کاربردی می باشد و از ابتدا تاکنون به ۵ دوران زیر تقسیم می شود:
۱-    دوران رشد کارهای تجربی
۲-    دوران رشد جنبه های تئوری شیمی
۳-    دوران کیمیاگری
۴-    دوران اصل آتش
۵-    دوران شیمی مدرن
در موزه ی علوم و فنون آزمایش هایی از شیمیدانان معروف ایرانی مانند جابربن حیان (پدر علم شیمی و کاشف جوهر گوگرد ) و محمد زکریای رازی (کاشف الکل ) معرفی شده است تا با به نمایش درآمدن جلوه هایی از این دانش در قرون و اعصار گذشته از خدمات دانشمندان ایرانی و اسلامی به دنیای علم قدردانی گردد.
قسمت های دیگر بخش شیمی شامل تجهیزات و وسایل مختلف برای ارائه مطالبی به بازدید کنندگان می باشد که تعدادی از آن ها جهت ایجاد انگیزه و تفکر دربازدید کنندگان بوده که به شرح زیر معرفی می گردد:
اسپکتروفتومتر ، لوله های تخلیه ی الکتریکی، برف مصنوعی، دستگاه گلاب گیری، انواع روش های جداسازی، پیل الکتروشیمیایی، الکترولیز، آبکاری، دستگاه تقطیر جزء به جزء نفت خام ، سانتریفوژ، دستگاه تهیه بیوگاز و… .
همچنین بیوگرافی همراه با تصاویرتعدادی از دانشمندان این علم درمعرض معرفی و بازدید قرارگرفته است.
طی سال های اخیر در بخش شیمی سعی شده تقریبا تمامی آزمایش ها به صورت عملی و در حضور بازدید کنندگان انجام گیرد که بدین منظور هر ساله تعدادی از آزمایشات جدید در دستور کار قرارگرفته واجرایی می شود تا بازدید کنندگان با فن آوری روز و جلوه های مفید و حیرت آورعلم شیمی در صنعت و اجتماع آشنا شوند.
در این بخش هم چنین جلوه های عملی از این علم در قرون و اعصار گذشته  و سیر تکامل آن به نمایش درآمده که هر بیننده ای را در مباحث استخراج و جداسازی مواد از مراحل ابتدایی تا سیر توسعه وتکامل تکنولوژی آگاه می سازد.

فیزیک
در بخش فیزیک نیز بازدید کننده با زمینه های متنوع و جذاب  پدیده های فیزیکی آشنا می شود و ضمن آشنایی با  سیر تحول تجهیزات در قانونمندی حاکم بر جهان هستی به تعمق می پردازد.
در این بخش سعی بر این است که بیننده ضمن آشنایی با سیر تحول در علم فیزیک و نمایش وسایل و تجهیزات قدیمی در این علم، با آزمایشاتی در زمینه های تعادل، عمل و عکس العمل، نور، الکتریسیته، نیروهای کششی، جاذبه، نیروهای جانب مرکز، قوانین نیوتن، ارشمیدس و…  آشنا شده و در  نهایت در پیشبرد علم و فناوری در زمینه های مختلف گام برداشته و زمینه ی ابتکار و نوآوری در بازدید کنندگان شکوفا گردد.
در قسمتی دیگر از این بخش بیوگرافی دانشمندان برجسته علم فیزیک ارائه شده است تا دانش آموزان با زندگی نامه ی دانشمندان و راه هایی که این برجستگان علم و دانش در طول زندگی طی کرده و خود را جاودان ساخته اند بیشتر آشنا شوند و درعین حال از تاریخچه ی علم فیزیک و فراز و نشیب هایی که این علم در طول تاریخ طی نموده تا اکنون که به این مرحله رسیده است کسب آگاهی نمایند.

فنی و حرفه ای
در بخش فنی و حرفه ای نیز سیر تحول علوم در زمینه های الکترونیک ،الکتروتکنیک ، ساخت و تولید، متالورژی ، کامپیوتر، عکاسی،  خیاطی،  تصویر برداری ، چاپ، امور زراعی و باغی و ….در معرض دید بازدید کننده قرار می گیرد. در این بخش ، رشته های مختلف تحصیلی، معرفی شده تا دانش آموزانی  که به مقطع انتخاب رشته رسیده باشند بتوانند ضمن آشنایی با مشاغل مختلف، گزینه ی مورد علاقه خود را انتخاب و در آن ادامه تحصیل دهند.

زیست شناسی
زیست شناسی دانش زندگی است . این دانش به  بررسی چگونگی پیدایش گونه ها و افراد و نیز بررسی بر هم کنش جانداران با یکدیگر و محیط پیرامون می پردازد.
علم زیست شناسی شامل سطوح مختلف از جمله:
–    در مقیاس هسته ای از راه زیست شناسی مولکولی
–    در مقیاس یاخته ای از راه زیست شناسی یاخته ای
–    در مقیاس چند یاخته ای ا ز راه زیست شناسی فیزیولوژی، کالبد شناسی و بافت شناسی
–    در مقیاس سطح شکل گیری مانند زیست تکاملی و… می باشد.
می توان ارسطو را نخستین زیست شناس دانست  که بر روی ماهی ها مطالعه می کرد، بعد از او رازی ، ابو علی سینا و سپس دانشمندانی مانند مندل، فلمینگ، شوان، مورگان و… در عرصه ی این علم تلاش بسیار کردند.
به منظور آشنایی بازدید کنندگان به این علم وآگاهی ازاحوال دانشمندان و بزرگان علم زیست شناسی، موزه علوم و فنون نسبت به معرفی برخی ازآنان اقدام نموده که درغرفه هایی به نمایش درآمده است.
کشور ایران از تنوع بسیار استثنایی در فون و فلور و مناظر چشمگیر ژئومرفولوژیک برخوردار می باشد لذا در این بخش ده زیستگاه از اکوسیستم های غالب موجود در کشور عزیزمان  انتخاب و همراه با  حیوانات تاکسیدرمی شده و گیاهان نیمه طبیعی متعلق به همان منطقه به نمایش گذاشته شده  است.

در بخش زیست شناسی هدف عمده بر این است که ضمن نمایش چشم انداز ها ی طبیعت بکر و زیبای ایران ، جلوه های آموزشی از شاخص ترین اکوسیستم ها ی این سرزمین به همراه عوارض جغرافیایی طبیعی کشور به بازدید کنندگان ارائه گردد.
این بخش شامل ۱۰ چشم انداز از نواحی اکولوژیک کشور و پروفایلی (یک اثر حجمی) از جغرافیای طبیعی و زمین شناختی ایران می باشد که در آن عوارض مختلف زمین در کشور ایران به نمایش گذاشته شده است. از جمله این موارد می توان به لایه های مختلف زمین ، منابع و ذخایر زیر زمینی مانند تپه های نمکی و مخازن نفت و گاز اشاره نمود. هم چنین عوارض گوناگون طبیعی و غیر طبیعی موجود در کشور را می توان به نظاره نشست از جمله : کوه ها، دلتا، رودخانه ، مناطق کویری، سیف و برخان، قنات ، سد و…. که در این بخش بازدید کنندگان همه ی موارد پیش گفته را به صورت طبیعی و در حجم کوچک مشاهده خواهند کرد.
در این بخش هم چنین گونه های متعددی از حشرات و بندپایان  و انواع مختلفی از خرچنگ ها و جانوران خاص  و  بعضی گونه های جهش یافته متعلق به اکوسیستم های مختلف کره ی زمین به نمایش گذاشته شده است . از جمله خرچنگ  نعل اسبی (فسیل زنده)، خرچنگ صخره ای، مارمولک های پرنده، گوساله دوسر و…

زمین شناسی
دراین بخش ، دوران های مختلف زمین شناسی و برخی از نمونه های مربوط به هر دوران معرفی شده است هم چنین با توجه  به ارزشمندی و تنوع ذخایر و منابع طبیعی در کشور، گونه های مختلف کانی ها ؛ فسیل ها ؛ سنگ های آذرین درونی و بیرونی، دگرگونی و سنگ های رسوبی و  فسیل های متعلق به دوران های مختلف زمین شناسی در معرض دید بازدید کنندگان قرار گرفته است.
هم اکنون تعداد کثیری از نمونه های فوق الذکر در موزه  موجود می باشد که بسیاری از این نمونه ها از مظاهر علمی و زیبایی شناسی بوده و بازدید کننده را با عجایب خلقت مواجه می سازد.
در قسمت دیگری از این بخش، مجموعه  کاملی از آکواریوم های آب شیرین و شور با تنوع گونه های رنگارنگ ماهی های زینتی ارائه شده که روح حیات را در کالبد موزه می دمد.
هم چنین قریب به   ۳۰۰   عدد نمونه های مختلف و حیرت انگیز آبزیان شامل صدف ها، خارتنان، توتیا، دوکفه ای ها ، ستاره های دریایی، شکم پایان، و…. به نمایش درآمده است.   

نجوم، آسمان نما و اپتیک
در راستای توسعه و تجهیز این مجموعه و به موازات تکمیل بخش های موجود در موزه،  در سال ۱۳۹۰ نیز با همکاری و مساعدت های مسوولین اداره کل آموزش و پرورش استان بخش های نجوم، آسمان نما و اپتیک راه اندازی و مورد بهره برداری قرار گرفت. در بخش نجوم گروه های بازدید کننده با مطالبی همچون سیاره، ستاره، منظومه ، منظومه شمسی، اجرام آسمانی و… آشنا شده سپس در زیر گنبد آسمان نما قرار گرفته و کارشناس بخش مربوطه توضیحات لازم را در خصوص صور فلکی، انفجار ستارگان، تولد ستاره و سیاره و… ارائه می نماید.
در بخش اپتیک نیز برخی آزمایشات مربوط به نور ، عدسی ها ، ترکیب و تجزیه رنگ ها و… به بازدید کنندگان ارائه می گردد.

امیدواریم این مرکز در رشدآگاهی و شناخت آینده سازان عزیز نسبت به عجایب هستی وتلاش هایی که بندگان، خود در عرصه افزایش معرفت بشری درطول تاریخ انجام داده اند موثر بوده، انگیزه و الگویی برای تلاش بیش از پیش این عزیزان باشد.  
هم اکنون نیز موزه علوم و فنون آماده ی پذیرش گروه ها ی دانش آموزی، دانشجویی، همکاران محترم فرهنگی و کلیه ی علاقه مندان می باشد. لازم به ذکر است کلیه ی بازدید ها از این مجموعه صرفا پس از هماهنگی با مدیریت موزه امکان پذیر خواهد بود.

منبع: isfahan.irib.ir