مجموعه تاریخی ساروتقی اصفهان

مجموعه تاریخی ساروتقی اصفهان

بنای معروف به ساروتقی در اصفهان يك بازار و چهارسو و يك كاروانسرا و دو مسجد از آثار دوره صدارت ساروتقي هنوز وجود دارد، اما كاخ ساروتقي كه به قول شاردن يكي از زيباترين كاخهاي ايران بوده‌است پس از مرگ وي به حال ويراني افتاد و مدتي به فرمان شاه مسكن داروغه يا فرماندار شهر بوده‌است.مسجد بزرگ ساروتقي كه صحن آن چندان وسعت ندارد و گنبد آن در نوع خود از گنبدهاي منحصر‌بفرد مساجد تاريخي اصفهان است در فاصله بين بازار مقصود‌بيك و بازارچه حسن‌آباد در مجاورت امام‌زاده احمد كه يكي ديگر از بناهاي تاريخي اصفهان است واقع شده. قسمتهائي از طاق بازار ساروتقي خراب شده ولي برفراز سردر مسجد و منزل ساروتقي قسمت جالبي از بازار زمان وي باقي مانده‌است.

نماي گنبد مسجد ساروتقي در خارج آجر ساده است ولي در داخل مانند سقف قصرهاي زمان صفويه با نقاشي وگچ‌بري تزيين شده و اين نوع تزيينات گنبد مسجد ساروتقي را از ساير گنبدهاي مساجد اصفهان ممتاز مي‌سازد. در داخل گنبد هيچگونه كتيبه‌اي موجود نيست ولي سردر مسجد كه مشرف به بازار است داراي كتيبه‌ايست كه به خط محمدرضا امامي مي‌باشد. ساروتقي در كتيبه تاريخي اين مسجد پس از تجليل از شاه عباس ثاني صفوي خود را مخدوم الامرا و خادم الفقرا خوانده‌است. كتيبه به شرح زير است: «في ايام الدوله السلطان الاعظم و الخاقان الاكرم مروج از مذهب الائمه المعصومين عليهم السلام السلطان بن السلطان بن السلطان ابو‌المظفر شاه‌عباس الموسوي الحسيني الصفوي الثاني بهادر‌خان خلد‌الله ملكه و سلطانه و توفيق بناي اين مسجد يافت مخدوم الامراء و خادم الفقراء اعتمادالدوله العليه العاليه ميرزا محمد تقي المشهور بساروتقي في ۱۰۵۳ كتيبه محمدرضا الامامي الاصفهاني الادهمي». شاردن پس از توصيف قسمتي از بازاراز مدرسه جده نام مي‌برد ومي‌گويد اين مدرسه به اسم باني آنست كه يكي از زنان شاه‌صفي است و در هشتاد سال قبل ساخته شده و بعد به بازار ساروتقي مي‌رسيم. در اين بازار در يك سمت كاروانسرا و در سمت ديگر يك حمام است كه هر دو را بنام ساروتقي سازنده آنها مي‌خوانند. نقشة ساختمان اين كاروانسرا وسيعترين نقشه‌ها بوده ولي به علت آنكه تا هنگام قتل ساروتقي به اتمام نرسيده ناقص است. فقط طبقه پائين آن بسيار زيبا و مسكون است. چنانكه ذكر شد ساروتقي در سال ۱۰۵۵ هجري كشته شد و بناي چهارسو و مسجد ديگري در زير گنبد اين چهارسو به هنگام قتل وي ناتمام مانده و پس از درگذشت او به اتمام رسيده‌است. در اطراف اين چهارسو در هشت لوحه در بالاي چهارگوشواره زواياي چهارسو به خط نستعليق سفيد برزمينه كاشي لاجوردي رنگ به قلم محمد‌رضا امامي و مورخ به سال ۱۰۵۶ هجري چهاربيت نوشته شده است.