حمام حاج فتح‌ الله بناب

حمام حاج فتح الله مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان بناب، داخل بافت قدیمی واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۳۸۲۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این بنا به حمام حاج فتح الله شهرت دارد که به نام حاج بدلی صاحب فعلی بنا نیز یاد می شود در حدود ۱۵ سال است که از ان استفاده نمی شود و مربوط به اوایل دوره ی قاجاریه می باشد.

از نظر پلان این گرمابه شبیه به گرمابه مهراباد است منتهی تاریخ ان مربوط به اوایل دوره ی قاجاریه می باشد.

گرمابه حاج فتح الله جزو مهمترین گرمابه های شهرستان بناب است که در کنار مسجد قرمز وجاده قدیمی «ماحال گاودل» قرار گرفته است. این جاده قدیمی که از آن به عنوان یکی از مهمترین جاده های تجاری ایران یاد می شود از شهر بناب می گذرد و در آن زمان کاروان ها قبل از وارد شدن در شهر به حمام حاج فتح الله می رفتند تا با طهارت به شهر وارد شوند. این حمام تاریخی به علت عدم توجه و ساخت و سازهای اخیر متروکه مانده است و بخشی از آن نیز تخریب و تبدیل به حمام جدیدی شده است.
«این گرمابه حدود ۱۵ سال متروکه باقی ماند و مالکین خصوصی آن پس از مدتی به قصد ساختن حمام جدیدی یکی از گنبدهای آن را ویران کردند و حمام جدیدی را احداث نمودند. اما خوشبختانه بخش اعظمی از این حمام تاریخی سالم باقی مانده و تنها راه نجات باقی مانده آن مرمت و معرفی این بنای تاریخی بود.»

از نکات جالبی که در مورد محل قرار گرفتن این گرمابه وجود دارد جاده ای است که از کنار آن می گذرد. جاده قدیمی «ماحال گاودل» از مهمترین جاده های تجاری ایران است که چندین منزل گاه از جمله بناب را در پی داشته است. اما نکته مهم این جاده نام آن است که ریشه در کلمات اوستایی و ترکی دارد. ماحال گاودل از کلمه «ماحال» به معنی دره و «گاودولچه» محل چرای گاو گرفته شده است که نشان می دهد این جاده در زمان ساسانی محل چرای گاوهای بی شماری بوده است.
این حمام تاریخی برای توسعه و ترویج صنایع دستی شهرستان در نظر گرفته شده و از آن برای برگزاری کارگاه و آموزش صنایع دستی استفاده می شود.

ورودی گرمابه بصورت یک هشتی گنبد دار و از سمت شرقی است. سپس وارد یک تالار بزرگ رخت کن که شامل یک گنبد اجری بزرگ و هشت گنبد کوچک در جانبین بود که تعداد سه گنبد ان در ضلع شرقی با احداث حمام جدید تخریب گردیده ولی بقیه باقی است. سپس به محل شستشو و نظافت از طریق یک راهرو باریک وارد می شویم. این قسمت نیز شبیه تالار بزرگ است منتهی با مقیاس کوچکتر. قسمتهایی از خزینه و یکی از خلوتی ها یا شاه نشین در ضلع جنوبی از بین رفته است.

در حال حاضر ضلع شرقی به خیابان قدس و ضلع جنوبی به یک دربند و ضلع غربی حیاط و گرمخانه گرمابه محدود است. ابعاد ستونهای اجری در گرمابه حاجی فتح الله در تالار بزرگ رختکن ۸۰* ۸۰ سانتی متر و به ارتفاع حدود ۱٫۵ متر به یک تخته سنگ یکپارچه کار گذاشته شده و سپس پایه طاق های گنبد روی انها سوار و سپس تبدیل به دایره و در نهایت گنبد ایجاد گردیده است. این بنا با سالن های سربینه و گرمخانه با تاق و گنبد و معماری سنتی که در گنبد اصلی رنگ امیزی متنوع بر روی اجرها و تزیینات اجری به صورت خفته و راسته مشاهده می شود. مصالح بکار رفته، سنگ رودخانه ای، اجر و …. می باشد.

منبع: ویکپدیا فارسی – dana.ir