موزه مردمشناسی سراب
یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری و تاریخی آذربایجانشرقی موزه مردمشناسی عشایر آذربایجان در شهرستان سراب است. از تبریز باید حدود ۱۳۰ کیلومتری را طی کنید تا به سراب برسید. بعد از اینکه به سراب رسیدید سراغ خیابان امام خمینی و جنب غربی شهرداری این شهر را که بگیرید به حمام سابق و موزه مردمشناسی عشایر آذربایجان میرسید.
این موزه که نخستین موزه عشایر کشور است، در ساختمان قدیمی حمام جلال سراب اثری به جای مانده از دوران قاجاریه با معماری ارزشمند و با مساحتی حدود ۶۵۰ متر مربع در داخل شهر بنا شده است. بنای موزه متعلق به دوره قاجار بوده و در این دوره به عنوان حمام عمومی شهر مورد استفاده قرار میگرفته است. اسم حمام هم برگرفته از نام مالک آن به نام «جلال» است.
حمام جلال دارای دو بخش مجزای زنانه و مردانه بوده و در هر بخش خزینهای برای تجمع آب گرم تعبیه شده بود. گرمخانه مرکزی حمام هم در محل اتاق مدیریت فعلی موزه قرار دارد.
این حمام تا سال ۱۳۷۲ در مالکیت بخش خصوصی بود تا اینکه در همان سال توسط شهرداری سراب تملک و جهت مرمت و تأسیس موزه عشایر در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان شرقی قرار گرفت.
موزه عشایر آذربایجان شرقی از شمار موزههای مردمشناسی است و قلمرو این موزهها منطقهای و به نمایش گذاشتن نشانههای فرهنگی، سنتی و قومی و نمایانگر ارزشهای اقتصادی، اجتماعی و فنی مردم منطقه است. این نشانهها اشیاء و نمادهای مردمی است که آنها را به کار میگرفتند و یا به کار میگیرند.
از همان روزهای ابتدایی هدف از ایجاد این موزه گردآوری و نگهداری، مطالعه و بررسی و به نمایش گذاشتن نعمات فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش و پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه ها و لذت بردن از آنها بوده است.
به عبارتی دیگر، هدف موزه نمایشگر ارائه تحقیقاتی است از مطالعه در مورد آداب، رسوم، زبان، معیشت، مسکن، هنر، فنون، خوراک، پوشاک و صنایع دستی که در جامعه عشایری توسط کارشناسان گردآوری شده است.
به همین دلیل است که موزه مردمشناسی برای ببیندگان مانوس و دلنشین است، چراکه در این رابطه هر یک از اموال فرهنگی که به نمایش گذاشته میشود با زبان بیزبانی از چگونگی مورد استفاده در زمان خود صحبت میکنند.
غرفههای این موزه مانند سایر موزههای مردمشناسی سخن از چگونه زندگی کردن و با مشکلات مبارزه کردن برای به دست آوردن و بهتر زندگی کردن که همواره نداشتن را یافتن و نبودن را ساختن از زمانهای بسیار گذشته میگوید. تنها تفاوت این موزه با سایر موزهها این است که زندگی در این موزه همیشه در جریان است.
بخشهای مختلف موزه مردمشناسی عشایر سراب عبارت است از بخش اطلاعرسانی، کتابخانه تخصصی عشایر، فضای مرتع و چوپان، فرآوری سنتی و بومی لبنیات و پشم، دست بافتهای عشایری، موسیقی، پوشاک، زیور آلات، مسکن، نان پزی، قهوه خانه سنتی و تابلو نوشتهها.
اشیای به نمایش گذاشته شده در این موزه از آذربایجانشرقی و اردبیل گردآوری شده است.
زندگی کوچنشینی در ایران و از جمله آذربایجان سابقهای کهن دارد و کوچنشینان نقش مهمی در تاریخ سیاسی و اجتماعی این مرزوبوم داشتهاند. بسیاری از دولتها و حکومتهای ایران بعد از اسلام از میان ایلات و عشایر برخاستهاند و حتی این موضوع در مورد قبل از اسلام نیز صدق میکند.
روند کوچنشینی در ایران آنچنان است که میتوان پیشبینی کرد با آخرین نسل از عشایر کوچ مواجه هستیم؛ از این رو تأسیس موزه عشایر علاوه بر اهمیت فرهنگی ضرورت تاریخی داشت.
شهر سراب موقعیت ویژهای بر سر راه تبریز– اردبیل و استانهای شمالی کشور داشته و همه ساله هزاران نفر به قصد استفاده آبهای گرم سرعین و طبیعت زیبای شمال کشور این شهر را پشت سر میگذارند، با وجود سابقه فرهنگ و تمدن دیرینه این منطقه مسافرین محملی برای اقامت بیشتر در این شهر نمییافتند، در نتیجه تأسیس موزه مردمشناسی عشایر آذربایجان که تنها موزه عشایر در ایران است، ضرورت و اهمیت خود را دوچندان بیشتر نشان میدهد.
منبع: farsnews