| الیگودرز آلیورز- الورز– |
|
|---|---|
 |
|
| کشور |  ایران |
| استان | لرستان |
| شهرستان | الیگودرز |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) قدیمی | آل گودرز |
| سال شهرشدن | ۱۳۱۷ |
| مردم | |
| جمعیت | ۸۷٬۹۶۷ در سال ۱۳۹۰[۱] |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۱٬۳۰هکتار[۴] |
| ارتفاع از سطح دریا | ۲۰۲۲تر[۵] |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۳ درجه سانتی گراد |
| میانگین بارش سالانه | ۴۳۰میلی‌متر[۵] |
| روزهای یخبندان سالانه | ۱۲۰ روز |
| اطلاعات شهری | |
| نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی | محمد خدابخشی |
| شهردار | بهرنگ دالوند[۷] |
| ره‌آورد | عسل، گیاهان دارویی، کشک محلی |
| پیش‌شماره تلفنی | ٠۶۶]][۶] |
| وبگاه | www.aligoudarzcity.ir |
| تابلوی خوش‌آمد به شهر | |
 الیگودرز
روی نقشه ایران
۳۳.۳۷° شمالی ۴۹.۶۷° شرقیمختصات: ۳۳.۳۷° شمالی ۴۹.۶۷° شرقی |
|
اَلیگودَرز مرکز شهرستان الیگودرز در شرق استان لرستان است. شهر الیگودرز در ناحیهٔ کوهستانی و با آب و هوایی بسیار سرد در شرق استان لرستان واقع شده و همچنین از شهرهای مرتفع و مناطق سردسیر ایران است. دیرینگی آن به بیش از ۷۰۰ سال می‌رسد. مردم این شهر به زبان لری بختیاری صحبت می کنند.[۸] الیگودرز در گذشته از چهار محلهٔ ورزندان، مجیان، ده تیرانی و ده محمدرضا تشکیل شده بود هرچند که توسعه اخیر شهر این مرز بندی را نامحسوس کرده است.[۹][۱۰] این شهر از سال ۱۳۳۹ دارای نماینده در مجلس شورای ملی میباشد.[۱۱]
موقعیت جغرافیایی
الیگودرز بین ۴۹ درجه و ۴۲ دقیقه طول شرقی و ۳۳ درجه و ۲۴ دقیقه عرض شمالی واقع شده است. از نظر موقعیت نسبی، الیگودرز در نیمه شمالی شهرستان قرار گرفته است. این شهر از طریق محور شمالی با شهرهای خمین، محلات، اراک و از طریق محور جنوبی با شهرهای دزفول و فریدون‌شهر و کوهرنگ، از طریق محور شرقی با شهرهای داران، گلپایگان و خوانسار و از طریق محور غرب و شمال غربی نیز با شهرهای ازنا، دورود، شازند، بروجرد و خرم‌آباد ارتباط دارد.[۵]
راه‌های ارتباطی
شهر الیگودرز از خرم‌آباد ۱۳۵ کیلومتر،[۵] از اراک ۱۲۷ کیلومتر، از اصفهان۲۱۰ کیلومتر و از تهران ۳۸۰ کیلومتر فاصله دارد. این شهر از نظر موقعیت ارتباطی نسبت به محورهای استانی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.[۷]. الیگودرز را بام آبی ایران نیز می نامند.
مردم
گویش
گویش مردم الیگودرز بختیاری با لهجه چهارلنگی میباشد.
شخصیت‌های سرشناس
- مهدی کروبی (ریاست ادوار سوم و ششم مجلس شورای اسلامی و نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی مردم الیگودرز)[۱۲]
- احمد کروبی (از روحانیون سرشناس و پدر مهدی کروبی)[۱۳]
- فاطمه کروبی نماینده دورهٔ پنجم مجلس شورای اسلامی و دبیر کل مجمع اسلامی بانوان
- مهدی غضنفری (وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت ایران)[۱۴]
- سردار یعقوب سلیمانی ( رییس قرار گاهمرکزی راهیان نور کشور )
- علی‌محمد احمدی از اعضای ارشد سازمان مجاهدین انقلاب بنیانگذار انرژی‌های نو درایران
- محمدعلی سرلک رئیس سابق دانشگاه پیام نور
- ارشد تهماسبی (مدرس و نوازنده تار و مؤسس نخستین موزه خصوصی موسیقی در ایران)[۱۵]
- سینا سرلک (خوانندهٔ موسیقی سنتی ایرانی و از شاگردان محمد رضا شجریان)[۱۶][۱۷]
- محمد سلطانمرادی (نویسنده. استاد پیشکسوت خبر)
- محمد سلیمانی ( سفیر کشور ایران در غنا ، کنیا و کشور مالی )
- امید سلطانی خواننده ی پاپ ایرانی
- سعید سلطانی (کارگردان و نویسنده)
- مهرداد صالحی (از رئیسان پیشین بیمارستان امام خمینی تهران،[۱۸] عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و فوق تخصص جراحی قلب[۱۹])
- محمد تقی توکلی (مدیرکل سابق دفتر برنامه‌ریزی منابع آب ایران وزارت نیرو و دبیر کمیته تخصیص منابع آب شرکت مدیریت منابع آب ایران)[۲۰]
- محمد قاسم الیگودرزی (معمار) از چهره‌های ماندگار و سازنده بناهای ماندگار شهرستان الیگودرز (مسجد حاج احمد توکلی)، مسجد قصرفیروزه تهران…
- ویگن کاراپتیان (گاراپیدی) (ارمنی تبار؛ از کشته‌شدگان ۸ سال جنگ)
- علیمردان خان چهارلنگ بختیاری نایب السلطنه دوران زند وافشار.
- محمد خدابخشی دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران، عضو هیئت مدیره شورای انجمن‌های علمی ایران، مشاور معاونت اجرایی مجلس شورای اسلامی، منتخب مردم در دهمین دوره مجلس شورای اسلامی
تاریخ
ریشهٔ نام
در وجه تسمیه الیگودرز روایت‌های گوناگونی وجود دارد. از آن جمله، روایت ساکنان بومی شهر است. بر مبنای این روایت، واژه الیگودرز، ترکیبی از واژه (آل) به معنی خاندان و گودرز است. بر این اساس مردم الیگودرز خود را به گودرز پهلوان یکی از شخصیت‌های معروف شاهنامه نسبت می‌دهند که با گذشت زمان، ترکیب آل گودرز کم کم به الیگودرز تبدیل شد. وجود طایفه گودرزی در این شهر، این باور را تشدید کرده‌است. نشانه‌های تاریخی نیز نشان می‌دهد که در محدوده شهر الیگودرز در حدود هفده قرن پیش از میلاد، تمدن‌هایی وجود داشته‌است. البته در تپه‌های شمال غربی آثاری کشف شده‌است که به دوران پیش از اشکانیان و هخامنشیان تعلق دارد.[۱۰]. برخی دیگر نیز وجه تسمیه آن را از واژه آلیورز یا آل ورز دانسته‌اند. در گذشته این منطقه بخش عمده ای از گندم غرب ایران را تولید می‌کرد و به خاطر پر بار بودن محصول گندم ها به رنگ قرمز در می‌آمدند به همین خاطر عده‌ای معتقدند این نام ترکیبی از کلمهٔ آل به معنای قرمز و ورز به معنای کشت است.همچنین این نام را آمیزه‌ای از دو واژه اَل به معنای عقاب و گودرز دانسته‌اند. بهترین وجه تسمیه ای که با توجه به آواشناسی و تاریخ و همچنین مستندات کشف شده از مکان هایی مانند روستای گورچین بر نام این شهر مرتب میباشد، واژۀ (ایل گودرز) میباشد، یعنی مکانی که ایل و عشیرۀ گودرز که احتمالاً منظور همان گودرز کشواد است، در این مکان ساکن بوده‌اند[۱۰].
دیرینگی
از تاریخ الیگودرز اطلاع دقیق و کاملی در دست نیست اما از شواهد و ساختمان‌های ساخته شده در این شهر این گونه به نظر می‌رسد که تاریخ این شهر بیش از ۷۰۰ سال نیست. شهری که دارای هفتصد سال قدمت تاریخی و به روایتی شهر گیو گودرز و قلعه های باستانی است . اگر چه آثار قلاع معروف آن از بین رفته ، لیکن هنوز کهنسالانش از قلعه هایی همچون قلاع تیرانی ، قلاع موسی ، قلاع کاظم آباد در آن یاد می کنند . گفته می شود که الیگودرز در قدیم دارای بافت شهری منظم بوده‌است کهبقايايی از آن از قبيل آجرهای مكعب مستطيل و ظروف سفالی و فلزی (در قرن هفتم هجری) در کوه ها و و تپه های اليگودرز به دست آمده است، که در زمین‌لرزه سال ۱۲۸۲ در دشت سیلاخور که طبق آمار مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران بزرگترین زلزله ثبت شده و به قدرت تقریبی ۸ ریشتر بوده به ویرانه‌ای تبدیل گردیده است.به مرور زمان و مهاجرت گسترده عشایر و روستاییان اطراف سبب توسعه نا منظم این شهر شد. بر اساس مدارک به دست آمده از حفاری های قلعه مندیش و تپه‌های اطراف شهر قدمت شهر فعلی الیگودرز به بیش از هفتصد سال پیش می‌رسد.مردم الیگودرز، مذهب شیعه قدیم (علوی) داشته‌اند و خانقاه آن، مرکز تعلیمات دینی قزلباشان و درویشان بوده است. شاه اسماعیل صفوی در یکی از سفرهای خود از این خانقاه دیدن کرده است.عامل اصلی تشکيل هسته اوليه شهر اليگودرز، وجود رودخانه‌ها، قنات‌ها و چشمه‌ها بوده است. عامل ديگر برای ايجاد و گسترش اين شهر، موقعيت ارتباطی آن بوده است؛ به گونه ای که يكی از راه های مهم اصفهان به غرب كشور از فريدن، اليگودرز، گاپله و بروجرد می گذشت. درنهايت متصل شدن نواحی بختياری به فلات مركزی ايران (اراك، خمين، گلپايگان و خوانسار) نيز، توسط اين منطقه بر اهميت شهر اليگودرز افزوده است .شهر الیگودرز قبلاً زیر نظر گلپایگان و سپس بروجرد بوده است ولی در سال ۱۳۲۷ با تاسیس فرمانداری الیگودرز شهر الیگودرز به عنوان مرکز شهرستان الیگودرز انتخاب شد[۱۰].
جاذبه‌های گردشگری و جهانگردی
گردشگری
الیگودرز دارای مکان‌های تفریحی بسیاری از جمله، هفت چشمه روستای گشان،چشمه عسلی، مزراع بید.دشت لاله های واژگون زرد گشان،شکارگاه دره جری، دریاچه شط تمی، دریاچه سد خان آباد، چشمه آسار و سراب شاهمکان در منطقه شول‌آباد، رود حوضیان، رودخانه ماهیچال، طبیعت قالی کوه، رودخانه مور زرین در بخش زلقی، غار تمندر، جنگلهای بلوط و گردو و سرچشمه دورک، گایکان، دره دورک، دشت لاله‌های واژگون در روستای دالانی، دره دایی، دره حیدر، کیگوران میباشد؛ و همچنین روستای چقاگرگ که از قدیمی‌ترین روستاهای بربرود است و تپه خلیل خان آسترکی در آن قرار دارد. در شمال این شهر بقایای قلعه مندیش و درجنوب غربی و شرقی این شهر تپه‌ها تاریخی وجود دارد، همچنین در ضلع جنوبی شهر پارک جنگلی بنفشه روی تپه یال احداث شده است.شهرستان الیگودرز معروف است به شهر ابشار ها و لاله های واژگون ،که یکی از بهترین شهرهای ایران ازلحاظ گردشگری و توریسم می باشد. بزرگترین دشت لاله های واژگون جهان در شهرستان الیگودرز قرار دارد .
موقعیت طبیعی
الیگودرز در ناحیه کوهستانی زاگرس مرکزی قرار گرفته است و نزدیک به ۲٬۱۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در امتداد شرق به غرب کشیده شده است. در ضلع شمالی و جنوبی شهر اراضی ناهموار با ارتفاعات و قله‌های متعدد پراکنده‌اند به همین دلیل نیز از آب وهوای بسیار سرد کوهپایه‌ای برخوردار است.
صنایع دستی و ره‌آورد
صنایع دستی الیگودرز شامل هنرهای سرامیکی، قالی بافی، منبت کاری، سیم بافی، معرق‌کاری، گلیم بافی و جاجیم بافی می‌شود. این شهر دارای منابع غنی معادن سنگ مرمر کبالت منیزیم گرانیت چینی کریستال سرامیک و روی است. عسل و کشکِ محلی از محصولات عمده این شهرستان است که از این فراورده‌ها به عنوان سوغات الیگودرز نیز یاد می‌شود.
آبشارهای الیگودرز
- آبشار آب سفید
- آبشار چکان[۲۱]
- آبشار تاف
- آبشار وارگ
- آبشار برنجه
- آبشار تیندر
- آبشار لوچ
- آبشارهای دورک
- آبشار چونگ شنه
- آبشار دره ماهی
- آبشار مبارک‌آباد
مهمترین ارتفاعات
کوه سیاه، کوه سفید، کوه ریواس، کوه میال، مندیش، سیاتیر، امیر کوه، ارتفاعات باجگیران و به علاوه در اطراف شهر کوه‌های دیگری نیز پراکنده‌اند که مهمترین آنها عبارتند از: چهل گز در شمال شرقی، علی بلاغی در شمال و کمربسته در شمال شرقی و همچنین از کوه‌های دورتر از شهر می‌توان به قالی کوه و تمندر اشاره کرد.
اقتصاد
در گذشته اقتصاد مردم الیگودرز بر پایه کشاورزی بود ولی امروزه صنعت، تجارت و مشاغل اداری و دولتی از پایه‌های اصلی اقتصاد مردم الیگودرز است اگر چه هنوز عده‌ای از شهرنشینان در مزارع اطراف شهر به کشاورزی مشغول هستند.[۵]
تولیدات
بخشی از تولیدات الیگودرز عبارتند از غلات، حبوبات، برنج لبنیات دامی، عسل، ماهی قزل‌آلا، سیب زمینی، آرد، ماکارونی، ویفر و بیسکویت است. عسل الیگودرز از بهترین و طبیعی‌ترین عسلهای ایران به شمار می‌رود، چنان‌که سوغات ناب این شهر محسوب می‌شود. صنایع دستی آن شامل هنرهای سرامیکی، قالیبافی، منبت کاری، سیم بافی، معرق‌کاری، گلیم بافی و جاجیم بافی می‌شود.
انتقال آب
پس از اجرای طرح انتقال آب از الیگودرز در شرق استان لرستان به قم که رسانه‌های ایران از آن با عنوان کلی و مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم» نام می‌برند، شهرستان الیگودرز اکنون تأمین کننده اصلی آب مصرفی (شرب، صنعتی، کشاورزی) شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم میباشد.[۲۲][۲۳][۲۴] به گفته فتاح وزیر وقت نیرو این آب یکی از بهترین آبهای دنیا است.[۲۵]
در مجموع ظرفیت انتقال و جمع‌آوری آب در این طرح ۲۳ متر مکعب بر ثانیه است در حالی که بیشترین میزان آبی که از سد کرج به تهران می‌آید ۱۱ متر مکعب بر ثانیه بوده و ظرفیت سامانه یادشده بیش از دو برابر آب انتقالی از سد کرج به تهران است. این سامانه سالیانه ۱۸۳ میلیون متر مکعب آب به پشت سد کوچری منتقل می‌کند. ظرفیت نهایی انتقال آب در این پروژه ۵۰۰۰ لیتر در ثانیه است.[۲۶][۲۷] مقدار انتقال آب برای افق سال ۱۴۱۰ به ۲۴۰ میلیون مترمکعب می‌رسد که مطالعات آن در حال انجام است.[۲۶][۲۸]
اعتراض‌ها و خسارت‌ها
انتقال آب از شرق استان لرستان و شهرستان الیگودرز به شهرهای خوانسار، گلپایگان، خمین، محلات، نیم ور، سلفچگان و قم باعث پایین رفتن شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی و در نهایت خشک شدن چاه‌های آب این منطقه شده است. بیش از ۶۰ حلقه چاه خشک شده و ۱۷۱ حلقه از چاه‌های منطقه نیز در آستانه خشکیدن قرار دارند، اما تاکنون حقابه یی برای این روستاها در نظر گرفته نشده است.[۲۹] این طرح درحالی برای استان‌های دیگر هدف گذاری شده است که ۸۹۲ روستای لرستان مشکل آب آشامیدنی دارند و ۶۸ هزار جمعیت روستایی این استان به وسیله تانکر آب رسانی می‌شوند.[۳۰][۳۱][۳۲] از سوی دیگر نام‌گذاری این طرح به عنوان مبهم «طرح انتقال آب از سرشاخه‌های دز به قم» و همچنین نام گذاری پروژه ساخت و اجرای این طرح با نام پروژه قمرود باعث واکنش‌هایی در میان مردم استان لرستان شد تا جایی که حتی رحمانی نماینده شهرستان الیگودرز هم نسبت به نام‌گذاری این طرح اعتراض کرد و آن را مجعول خواند. خشک شدن چاه‌ها و چشمه‌های شهرستان الیگودرز علاوه بر خسارات بسیاری که به بخش کشاورزی وارد کرده است باعث از بین رفتن مجتمع‌های پرورش ماهی در این شهرستان شده است. پرویز فتاح، وزیر نیروی پیشین دولت نهم مدعی شد که وی مدافع حقوق مردم الیگودرز است.[۳۳]
این پروژه تنها پروژه ایران است که کلنگ آن برای آنکه باعث مطالبه‌ای از سوی مردم لرستان نشود به جای مبدأ در مقصد طرح به زمین زده شده است.[۳۱]
مراکز آموزش عالی
- دانشگاه آزاد الیگودرز
- دانشگاه پیام نور الیگودرز
- مرکز آموزش علمی کاربردی الیگودرز
- مرکز آموزش علمی کاربردی جهاد کشاورزی الیگودرز (برناباد)
- تربیت معلم شهید میرشاکی
- دانشکده پرستاری الیگودرز
- مرکز آموزش علمی کاربردی شیشه لرستان – الیگودرز
مراکز درمانی
- بیمارستان امام جعفر صادق
- بیمارستان فارابی الیگودرز
- درمانگاه ۱۷ شهریور
- درمانگاه تأمین اجتماعی
- درمانگاه خاتم‌الانبیا سپاه پاسداران
- درمانگاه شبکه بهداشت
- اورژانس شهید ولیان
متاسفانه شهر الیگودرز از بی نظمی خاصی برخوردار هست و دلیل انهم تحصیل کرده هایی که جایی متناسب در این شهر ندارند امثال … شاید با نمایندگان قبلی که اصلا امکان تماس نبود رایی را میگرفتند و میرفتند ولی این دوره بر اساس گفته ها ارتباط نماینده فعلی با موکلان بهتر است
متاسفانه شهر الیگودرز از بی نظمی خاصی برخوردار هست و دلیل انهم تحصیل کرده هایی که جایی متناسب در این شهر ندارند امثال … شاید با نمایندگان قبلی که اصلا امکان تماس نبود رایی را میگرفتند و میرفتند ولی این دوره بر اساس گفته ها ارتباط نماینده فعلی با موکلان بهتر است سوابق شهرت منو کشته
الیگودرز بهترین شهرلرستان است بهشت روی زمین الیگودرزاست ولی کاش انقدبیکاری و فقردرالیگودرزنبود
حیف که این شهر مسئول نداره ، صاحب نداره ، دلسوز نداره، وگرنه بهترین بود لعنت به اونایی که میتونن و مسئولن و باید کار کنن و کار نمیکنن.
مرحوم حاج پیران جمشیدی ازخیران بنام روستاههای برم وپیردزگاه شهرستان الیگودرز روحش شاد ویادش گرامی باد.