بسطام

بسطام (بِسطُم)
کشور	ایران
استان	سمنان
شهرستان	بسطام
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	ویستاخما – ویستهم- وسطام
مردم
جمعیت	۱۲۰۰۰ نفر
جغرافیای طبیعی
مساحت	۶۵۰۰ هکتار
ارتفاع از سطح دریا	۱۴۲۰ متر
اطلاعات شهری
شهردار	مهندس یعقوبیان(۱۳۹۴)
ره‌آورد	زردآلو، برگه زردآلو، نان‌های سنتی مثل کماچ، تفتان، شیرمال، کاک محلی، لواشک وانواع خشکبار
پیش‌شماره تلفنی	۰۲۳۳۲۵۲
وبگاه	http://www.bastam.ir
بسطام روی نقشه ایران ۳۶.۴۸۵۲۷۸° شمالی ۵۴.۹۹۹۷۲۲° شرقیمختصات: ۳۶.۴۸۵۲۷۸° شمالی ۵۴.۹۹۹۷۲۲° شرقی

بسطام نام شهری در شهرستان بسطام استان سمنان در ایران است. این شهر در ۶ کیلومتری شمال شرقی شاهرود جای دارد. جمعیت بسطام بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۷٫۷۲۴ نفر بوده‌است.^[۱]

پیشینه تاریخی

تاریخ این شهر به قبل از ورود اسلام به ایران مشخص نیست. بنابر یک روایت حاکم خراسان در زمان خسروپرویز که نام وی «بسطام نام» بود، این شهر را بنا گذاشته‌است. با توجه به این روایت این شهر را باید شهرهای تأسیس‌شده در دوران شاپور دوم ساسانی دانست. در دورهٔ عباسیان، این شهر دومین شهر ایالت قومس و تالی دامغان بود و پس از حملهٔ مغول رو به انحطاط رفت.^[۲]

قدمت این شهر به ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد^{[نیازمند منبع]} و آثار معروف آن از تپه معروف سنگ چخماق در شمال بسطام دیرینگی این شهر را به نمایش می‌گذارد. در گذشته رشته قنات‌های بسیاری در این شهرجاری بوده که تماماً دارای آبی گوارا و شیرین بود و در حال حاضر قنواتی مانند قنات صادق خان که قدمت آن به حدود بیش از ۵۰۰ سال می‌رسد هنوز از اهمیت بسیاری برخوردار است و آب شیرین آن در تابستان بسیار سرد و در زمستان گرم است.^[۳]

گستهم= بسطام: گستهم در اوستا برابر است با منشور و نیز پهلوانی در شاهنامه که در زبان تازی بسطام شده است و نام شهری در استان سمنان می‌باشد

شرایط طبیعی

شهر بسطام آب و هوایی مطبوع در تابستان و سرد در زمستان دارد. باغات زردآلو سراسر شهر را احاطه کرده‌اند. عمده در آمد مردم از همین طریق است. این شهر از سویی به سبب مجاورت کوه‌های شاهوار و ابر دارای زمستانهای سرد و طولانی است و از طرفی دیگر به دلیل همجواری با کویر دارای آب و هوایی کوهپایه‌ای است و بی شک یکی از خوش آب و هواترین نقاط استان سمنان است.

در جلسهٔ هیئت وزیران در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۸۶ که در سمنان برگزار شد، این شهر به استناد مادهٔ ۸ قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، به‌عنوان شهر نمونهٔ گردشگری بین‌المللی تعیین شد.^[۴] همچنین در جلسه مورخه ۹۲/۰۱/۱۸ هیئت محترم وزیران با دو بخش مرکزی و کلاته خیج به شهرستان بسطام ارتقاء یافت.

مشاهیر

• بایزید بسطامی
• فروغی بسطامی
• عارف بسطامی
• قاضی ظهیرالدین بسطامی^[۵]

گردشگری

جاذبه‌های طبیعی

دشت بسطام که در منطقه شرقی شاهوار از سلسله جبال البرز واقع گردیده به خاطر محصور بودن در میان کوه‌های تپال، بدشت، سیاه کوه و البرز از حاشیه کویر جدا گشته و وفور چشمه ساران، قنوات و چاه‌های عمیق، منطقه‌ای خوش آب و هوا را پدید آورده که سرتاسر آن را باغات سر سبز و خرم پوشانیده‌است.

• پارک سر آسیاب بسطام

نوازش جان با نوای آب در دره آب اوستای ابرسج بسطام

آبشار و قندیل‌های یخی دره آب اوستا روستای زیبای ابرسج یکی از جاذبه‌های گردشگری کمتر شناخته شده شهرستان بسطام در فصل زمستان است. به گفته یکی از کهنسالان روستای ابرسج، نام منطقهٔ آب اوستا به دلیل قداستی که برای آب جاری در این منطقه قائل‌اند از آب اوستا برگرفته شده است. وجود قلعه‌ای تاریخی و درختان اُرس یا اَوَرس در این منطقه بیانگر غنای تاریخی و طبیعی آن است. آبشار و قندیل‌های یخی آب اوستا در فاصلهٔ ۱۰ کیلومتری شمال بسطام قرار دارد. بعد از طیّ مسافتی به طول ۶ کیلومتر از مسیر بسطام به مجن به منطقهٔ اقبالیه تغییر مسیر داده و از آنجا به بعد قدم در درّه‌ای پر رمز و راز و زیبا می‌گذارد.

جاذبه‌های تاریخی

قلعه قارون امیریه

قلعه‌ای تاریخی در شهرستان بسطام، روستای امیریه واقع است. روستای امیریه در فاصله ۶ کیلومتری شمال بسطام واقع است، در این روستای خوش آب و هوا قلعه‌ای تاریخی وجود دارد که قدمت ساخت آن را به دوران صفویان بر می‌گردد. سر در دروازه ورودی این قلعه بزرگ که مساحتی در حدود یک هکتار دارد، گچ بری‌ها و آجر کاری‌های زیبایی طراحی شده که به مرور زمان و به دلیل عدم محافظت در حال تخریب و ریزش است، در بالاترین قسمت دروازه این قلعه یک کاشی نوشته لاجوردی نصب شده که بر روی آن «الله ملک الواحد القهار» طراحی شده است، علاوه بر این در دو سوی این کاشی لاجوردی گچ بری‌های با طرح‌های اسلیمی و نقش دو فرشته طراحی و اجر اشده است. قدمت این قلعه به دوره صفوی می‌رسد، این اثر در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۸۶۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

ضرب‌المثل‌های بسطام

این بخش از مقاله فاقد منبع و مأخذ است. شما می‌توانید با افزودن منابع برطبق اصول تأییدپذیری و شیوه‌نامهٔ ارجاع به منابع، به ویکی‌پدیا کمک کنید. مطالب بی‌منبع احتمالاً در آینده حذف خواهند‌ شد.

• وچه‌ها (بچه‌ها) مردم اویه (آب رو) برهنه هنکنن (می کنن)

vecheha mardom ouye berahneh honkonan زرنگی و جسارت بعضی افراد نسبت به دیگران را نشان می‌دهد.

• تشت که ازپشت بم (پشت بام) بیفته جرینکسش (صداش) همه همشنوین (می شنون)

tasht ke ez poshte bom biyofteh jeringaseshe hameh hemeshnavan نشان از علنی شدن یه راز می‌باشد

• آفتوی (آفتاب) که هنم باشه (نمی‌شود) زیر غلبیر (غربال) قایم (پنهان) کنی.

Aftoye keh henombashe zire ghalbir ghayom koni حقیقت را نمی‌توان با سر و صدا یا با حرکات ظاهری پنهان کرد.

• اگر فیلبن (فیلبان) سرفیل نباشه (نباشد) هندوستن (هندوستان را) خوهوینه (خواب می‌بیند).

Agar filbon sare fil nobashe hendustone khohevine. هنگام اعتراض به آدم جسور و دیوانه اطلاق می‌شود که اگر بر سرش سرپرستی نباشد دست به هرکاری می‌زند.

• از سوز دلم خوشگل هرقصم (می‌رقصم).

Ez suze delom khoshgel heraghsom. در مقام تخفیف به دختری که خواستگار ندارد، ولی‌های و هوی و قال و قیل می‌کند گفته می‌شود.

• آسمن (آسمان) ریسمن (ریسمان).

Asemon rismon به جواب پرت و پلا گفته می‌شود.

• آش کشک خاله ته (خاله‌ات است) بخوری پاته (پایت است) نخوری جاته (جایت است).

Ashe kashke khalete bokhori pate nokhori jate. انجام این کار برعهده شماست و به حساب شما گذاشته می‌شود، حال هر طور که می‌خواهی رفتار کن.

• اولاد حلار (حلال) زاده به دائیش هره (می‌رود).

Olade halarzade be daish hereh. درمقام طرفداری از زن وبچه، زن و فامیل زن گفته می‌شود.

• از بی کسی به گربه هنگم (می‌گویم) خان باجی.

Ez bikesi be gorbe hengom khan baji. کسی که پشت و پناهی ندارد برای دلداریش چنین می‌گویند.

• انقد (آنقدر) که هنچری (می‌چرید) کو دمبت (دنبه است).

Enghad ke hencherri ku dombet. آنقدر که حرص می‌زنی و چشم طمع به مال مردم داری و حلال وحرام سرت نمی‌شود کو پس انداز و مال و منال و سرمایه‌ات.

• غُلوم سیا خون بِدیه

gholome sia khoon bediye وقتی کسی کاری را با ترس و لرز زیاد انجام می‌دهد

• برگرفته از کتاب فرهنگ مردم شهرستان شاهرود

جاذبه‌های تاریخی و باستانی

بر اساس کاوش‌های صورت گرفته در تپه باستانی سنگ چخماق، پیشینه تاریخی شهر بسطام را تا هفت هزار سال برمی شمارند. بناهای تاریخی به یادگار مانده از قرون اولیه اسلام در این شهر حاکی از فرهنگ غنی اسلامی است که همچون گوهری گران بها در سینه تاریخ کشور می‌درخشند. نوع معماری، گچ بری و کاشی کاری‌های بکار رفته در این مجموعه بناها جزو آثار ارزشمند و منحصربه‌فرد ایران است.