چاپشلو

چاپشلو
کشور  ایران
استان خراسان رضوی
شهرستان درگز
سال شهرشدن ۱۳۷۴
مردم
جمعیت ۲۴۵۷
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا ۶۳۸
آب‌وهوا
میانگین بارش سالانه ۳۶۰ میلیمتر
اطلاعات شهری
ره‌آورد برنج لاین
پیش‌شماره تلفنی ۰۵۸۲۵۸۲
چاپشلو بر ایران واقع شده‌است

چاپشلو
روی نقشه ایران
۳۷.۳۷۸۳° شمالی ۵۹.۰۶۳۳° شرقیمختصات: ۳۷.۳۷۸۳° شمالی ۵۹.۰۶۳۳° شرقی

چاپـِشلو شهری است در استان خراسان رضوی در شرق ایران. این شهر در بخش چاپشلو شهرستان درگز قرار دارد.

چاپِِشْلو(۱)، بخش‌ و شهری‌ در شهرستان‌ درگز، در استان‌ خراسان‌ رضوی‌.

۱) بخش‌ چاپشلو، در مركز و مغرب‌ شهرستان‌ درگز واقع‌ است‌. از شمال‌ به‌ بخش‌ مركزی‌، از مشرق‌ به‌ بخش‌ لطف‌آباد شهرستان‌ درگز، از جنوب‌ به‌ بخش‌ مركزی‌ شهرستان‌ چناران‌ و از مغرب‌ به‌ بخش‌ مركزی‌ و باجگیرانِ شهرستان‌ قوچان‌ محدود می‌شود و مشتمل‌ است‌ بر دو دهستان‌ به‌ نامهای‌ قَره‌باشلو (به‌ مركزیت‌ چاپشلو) و میانكوه‌ (به‌ مركزیت‌ آبادی‌ كَبْكان‌)، ۶۲ آبادی‌، و شهر چاپشلو. آبادیهای‌ دهستان‌ قره‌باشلو بیشتر در دشت‌ و آبادیهای‌ دهستان‌ میانكوه‌ بیشتر در كوهستان‌ قرار دارند (رجوع کنید به مركز آمار ایران‌، ۱۳۷۶ ش‌ الف‌، ص‌ ۲ـ۶). آب‌ و هوای‌ این‌ بخش‌ معتدل‌ و در نواحی‌ كوهستانی‌ نسبتاً سرد است‌.

برخی‌ از كوههای‌ مهم‌ چاپشلو عبارت‌اند از: هزار مسجد (بلندترین‌ قله‌ ح ۴۰۰ ، ۳ متر)، رشته‌كوه‌ اللّه‌اكبر (بلندترین‌ قله‌ ح ۸۰۴ ، ۲ متر)، كه‌ برخی‌ از آبادیهای‌ دهستان‌ قره‌باشلو در دامنه شمالی‌ و آبادیهای‌ دهستان‌ میانكوه‌ در دامنه جنوبی‌ آن‌ قرار دارند، و خرپشتی‌ داغ‌ (بلندترین‌ قله‌ ح ۵۱۰ ، ۲ متر) در حدود ۳۲ كیلومتری‌ جنوب‌ درگز ( فرهنگ‌ جغرافیائی‌ آبادیها، ج‌ ۲۰، ص‌ ۲۱؛ حاج‌علی‌ رزم‌آرا، ص‌ ۶؛ جعفری‌، ج‌ ۱، ص‌ ۷۶، ۲۳۱). گردنه اللّه‌اكبر نیز در این‌ بخش‌ قرار دارد (حسینعلی‌ رزم‌آرا، ج‌ ۹، ص‌ ۱۰۶). از رودهای‌ مهم‌ آنجاست‌: رود دائمی‌ سَنْكِزسو، به‌ طول‌ حدود چهل‌ كیلومتر، با جهت‌ جنوب‌شرقی‌ و رود فصلی‌ ریشخوار، به‌طول‌ حدود ۲۷ كیلومتر با جهت‌ شمالی‌. رودهای‌ فصلی‌ دیگری‌، از جمله‌ رود داغدار و رود مینا قلعه از منطقه تفریحی آبگرم جاری است و همچنین رود مَیو (ریزابه‌ سنكزسو)، نیز در آنجا جاری‌اند (جعفری‌، ج‌ ۲، ص‌ ۲۴۵ـ۲۴۶، ۲۷۸، ۴۶۱؛ فرهنگ‌ جغرافیائی‌ آبادیها، ج‌۲۰، ص‌ ۳۳).

اهالی‌ آن‌ به‌ كشاورزی‌، باغداری‌، دامداری‌، و فرش‌بافی‌ اشتغال‌ دارند ( فرهنگ‌ جغرافیائی‌ آبادیها، ج‌۲۰، ص‌۲۰، ۳۳، ۳۵، ۶۶). آب‌ مصرفی‌ اهالی‌ از رودها و چشمه‌ و قنات‌ تأمین‌ می‌شود (تكلیفی‌ چاپشلو، ص‌۲۰). محصولات‌ عمده آن‌ گندم‌، جو، پنبه‌، كنجد، زیره‌ و بنشن‌، و محصولات‌ باغی‌ آن‌، زردآلو، هلو، گردو، بادام‌، انگور، آلبالو، آلو، توت‌ و سیب‌ است‌. سنجد و تره‌بار نیز در آنجا به‌ عمل‌ می‌آید ( فرهنگ‌ جغرافیائی‌ آبادیها، ج‌۲۰، ص‌ ۷ـ ۸، ۵۷، ۶۶). پنبه‌، انگور و تره‌بار آن‌ به‌ دیگر نقاط‌ بخش‌ صادر می‌شود (همان‌، ج‌۲۰، ص‌ ۲۲). اهالی‌ آن‌ شیعه دوازده‌ امامی‌اند و به‌ كردی‌، فارسی‌ و تركی‌ سخن‌ می‌گویند (همانجا). طوایف‌ مستقل‌ پهلوانلو، قاچكانلو، توپكانلو، بادلانلو و ورانلو به‌ آنجا ییلاق‌ می‌كنند (مركز آمار ایران‌، ۱۳۷۸ ش‌، ص‌ ۶۱). در سرشماری‌ ۱۳۷۵ ش‌، جمعیت‌ آن‌ ۷۱۹ ، ۱۲ تن‌ بوده‌ است‌ كه‌ از این‌ میان‌ ۸۴۶ ، ۲ تن‌ (ح ۲۲%) شهرنشین‌ و ۸۷۳ ، ۹ تن‌ (ح ۷۸%) روستانشین‌ بوده‌اند (مركز آمار ایران‌، ۱۳۷۶ ش‌ الف‌، ص‌ ۲؛ همو، ۱۳۷۶ ش‌ ب‌، ص‌ هفتادوهفت‌).

در مرداد ۱۳۲۸، بخش‌ چاپشلو تشكیل‌ شد (ایران‌. وزارت‌ كشور. معاونت‌ سیاسی‌، ۱۳۸۱ ش‌، ص‌ ۳۷).

از آثار قدیمی‌ آنجاست‌: زیارتگاه‌ شاهزاده‌ احمد (باباغازان‌) در آبادی‌ خادمانلو، واقع‌ در حدود ۵۱ كیلومتری‌ جنوب‌غربی‌ درگز؛ زیارتگاه‌ سیدیوسف‌ در آبادی‌ سادات‌، در حدود ده‌ كیلومتری‌ جنوب‌غربی‌ درگز؛ و امامزاده‌ای‌ در آبادی‌ اولیاء، در حدود شانزده‌ كیلومتری‌ جنوب‌ درگز ( فرهنگ‌ جغرافیائی‌ آبادیها، ج‌۲۰، ص‌ ۷، ۳۰، ۴۶ـ۴۷).

۲) شهر چاپشلو، مركز بخش‌، در ارتفاع‌ حدود ۶۵۰ متر، در حدود دوازده‌ كیلومتری‌ جنوب‌ شهر درگز واقع‌ است‌. شهر در دشت‌ قرار دارد و چند رود فصلی‌ در جنوب‌ آن‌ جاری‌ است‌. آب‌ و هوای‌ چاپشلو نسبتاً گرم‌ و مرطوب‌ است‌. بیشترین‌ دمای‌ آن‌ ْ۸ ر۳۸ در تیر، كمترین‌ آن‌ ْ۱۶- در بهمن‌ و میانگین‌ بارش‌ سالانه آن‌ ۳۶۰ میلیمتر است‌ (سازمان‌ هواشناسی‌ كشور، ص‌ ۳۵۲).

چاپشلو با راه‌ اصلی‌ (از شمال‌) به‌ شهرهای‌ درگز و نوخندان‌ و با راه‌ فرعی‌ به‌ راه‌ اصلی‌ قوچان‌ ـ باجگیران‌ (در شهرستان‌ قوچان‌) می‌پیوندد.

پیشینه‌. ظاهراً پیشینه شهر چاپشلو به‌ دوره صفوی‌ می‌رسد. در زمان‌ شاه‌عباس‌ اول‌ صفوی‌ (حك: ۹۹۶ـ ۱۰۳۸) تیره‌هایی‌ از طوایف‌ ایل‌ افشار، از جمله‌ چاپشلو (قس‌ اسكندرمنشی‌، ج‌ ۱، ص‌ ۱۳۸ـ۱۳۹، كه‌ پیره‌ محمدخان‌ چاوشلو/ چاپشلو، از امرای‌ بیه‌پیش‌، را از طایفه اُستاجلو آورده‌ است‌)، از مكانی‌ به‌ نام‌ قَرْشی‌ قوزی‌/ قارشی‌قُزی‌ (حدود بخارا، امروزه‌ در جمهوری‌ ازبكستان‌)، به‌ نواحی‌ درگز و ابیورد كوچ‌ كردند و در مكانی‌ كه‌ بعدها به‌ نام‌ خودشان‌ چاپشلو خوانده‌ شد، سكنا گزیدند (میرنیا، ص‌۱۱۰ به‌ نقل‌ از اللهیارخان‌ چاپشلو؛ نیز رجوع کنید به مروی‌، ج‌ ۱، ص‌ ۴ـ۵). مروی‌ در عالم‌آرای‌ نادری‌ (ج‌ ۱، ص‌ ۱۶۱) نام‌ آن‌ را چاوشلو (به‌ عنوان‌ مسكنِ ابراهیم‌خان‌، برادر نادرشاه‌) ضبط‌ كرده‌ است‌.

در دوره زندیه‌ (ح ۱۱۶۳ـ ۱۲۰۸)، و شاید مدتی‌ قبل‌ از آن‌، چاپشلو حكومت‌نشین‌ درگز بود. در ۱۲۰۳ لطفعلی‌خانِ چاپشلو (در متن‌: چایشلو)، حكمران‌ درگز، مركز حكومت‌ را به‌ دستگرد منتقل‌ كرد. امروزه‌ ویرانه‌های‌ دستگرد معروف‌ به‌ كهنه‌قلعه‌ نزدیك‌ شهر كنونی‌ درگز واقع‌ است‌ (میرنیا، ص‌ ۱۱۱).

در۱۲۹۲/۱۸۷۵، مك‌گرگور آنجا را دیده‌ است(رجوع کنید به ج۲، ص‌ ۸۳).در۱۳۱۲/۱۸۹۴ ییت‌ (ص‌ ۱۴۹) آن‌ را دهكده‌ای‌ بزرگ‌، با حدود چهارصد خانوار ترك‌ و كرد، معرفی‌ كرده‌ و افزوده‌ كه‌ شخصی‌ به‌ نام‌ كردوخان‌ حاكم‌ آن‌ بوده‌ است‌. وی‌ همچنین‌ از مراسم‌ پذیرایی‌ آنها یاد كرده‌ است‌. به‌ نوشته اعتمادالسلطنه‌ (ج‌ ۴، ص‌ ۲۰۵۹) در دوره ناصرالدین‌شاه‌ (حك: ۱۲۶۴ ـ ۱۳۱۳)، آنجا ازقرای‌ دره‌ جز/ درگز، دارای‌ دو رشته‌ قنات‌ و آب‌ و هوای‌ خوب‌ و معتدل‌ بوده‌ است‌. در ۱۳۲۳ ش‌ چاپشلو یكی‌ از آبادیهای‌ دهستان‌ قره‌باشلو در شهرستان‌ قوچان‌ در استان‌ نهم‌ (خراسان‌) بود (ایران‌. وزارت‌ كشور. اداره كل‌ آمار و ثبت‌ احوال‌، ج‌ ۳، ص‌ ۱۸۱). در ۱۳۲۹ ش‌، حسینعلی‌ رزم‌آرا (ج‌ ۹، ص‌ ۱۰۶) چاپشلو را قصبه مركز بخش‌ چاپشلو، با ۷۵۴ ، ۱ تن‌ جمعیت‌ و محصولاتی‌ مانند غلات‌، میوه‌ و بنشن‌ معرفی‌ و از قالیچه‌، گلیم‌ و جاجیم‌ آن‌ یاد كرده‌ است‌. در مهر ۱۳۷۴، چاپشلو به‌ شهر بدل‌ شد (ایران‌. قوانین‌ و احكام‌، ص‌ ۵۰۱).

جمعیت این شهردر سال ۱۳۸۵، برابر با ۲۴۵۷ نفر بوده است [۱].

پیشینه

ترکهای غرب ایران در قالب ایل بزرگ ترک افشار در دوران صفویان (۹۱۶ ه.ق) برای جلوگیری از حملات ازبکان به مناطق مرزی خراسان منتقل شدند و این مهاجران در منطقه روستاهای به نام ایل‌های خود بر پا کردند از جمله چاپشلو و قراقوپونلو در درگز و ایده‌لو در کلات.[۲][۳]

لغتنامه دهخدا به نقل از فرهنگ جغرافیائی ایران (جلد ۹) درباره چاپشلو چنین می‌نویسد: “قصبه مرکز بخش چاپشلو. شهرستان درگز واقع در ۱۰ هزار گزی جنوب باختری درگز. جلگه، هوا معتدل با ۱۷۵۴ تن سکنه . محصولات عمده آنجا غلات، تریاک، میوجات، بنشن، پنبه، شغل اهالی، زراعت، مالداری، کسب، صنایع دستی زنان، قالیچه و گلیم و جاجیم بافی، و راه آن ماشین رو است آب مشروبی اهالی از چشمه و قنات تامین می‌شود.”

بر پایه برخی ادعاها، آب منطقه چاپشلو دارای طعمی شور است.[۱]

کتابخانه عمومی چاپشلو در سال ۱۳۵۸ تاسیس شده که دارای هفت هزار و پانصد جلد کتاب می‌باشد.

نظر بدهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.