املش

املش املشی بیجار
کشور	ایران
استان	گیلان
مردم
جمعیت	۱۴٬۹۱۵ [۱]
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۱۳ متر
املش روی نقشه ایران ۳۷.۰۹۷۵° شمالی ۵۰.۱۸۳۶° شرقیمختصات: ۳۷.۰۹۷۵° شمالی ۵۰.۱۸۳۶° شرقی

اَملَش شهری است در استان گیلان و در شمال ایران. شهرستان املش با مساحت تقریبی ۳۵۰ کیلومتر مربع در فاصله ۷۵ کیلومتری شهرستان رشت و در ۱۶ کیلومتری شهرستانهای رودسر و لنگرود قرار دارد .

جمعیت آن بالغ بر ۷۰ هزار نفر و شامل دو بخش (مرکزی و رانکوه) و دو شهر (شهر املش و رانکوه ) و ۵ دهستان و ۱۴۶ روستا می باشد . شهر املش به مساحت ۹/۴ کیلومتر مربع مرکز این شهرستان می باشد . قدمت این شهر به دوران سلطنت شاه عباس صفوی بر می گردد . در این دوران امرایی به نامهای ولی سلطان صوفی و بهرام علی صوفی به امر شاه عباس به حکومت رانکوه و دیلمان منصوب و در املش سکنی گزیدند .

شهر املش مجاور رودخانه شلمانرود واقع شده و به علت “مند آب” بودن رودخانه در سابق ، این شهر بنام “آبلش” نامیده شد . این رودخانه باعث شد که املش به دو قسمت غربی و شرقی به ترتیب به نام های “سولش” و “آبلش” موسوم و بعدها به مرور زمان املش نامیده شد . کشف آثاری از قرون گذشته در این منطقه ، حاکی از این است که املش سابقه کهن تاریخی پیش از اسلام را دارد .[۱]

این شهرستان یکی از دو معدن بزرگ میکای سیاه و دولومیت ایران را در قلب خود جای داده است.

جمعیت

براساس سرشماری سال ۱۳۹۰جمعیت املش برابر با ۵۳٬۹۲۸نفر بوده‌است.^[۲]

این شهر با موقعیت کوهپایه‌ای، مرکز شهرستان املش و مشتمل است بر دو ناحیه جلگه‌ای و کوهستانی، که در جهت جنوبی دو شهرستان لنگرود و رودسر واقع شده‌است. بنابراین آب و هوای آن متأثر از دو عامل جغرافیایی، دریا و کوهستان، معتدل مرطوب نیمه کوهستانی است.

نام املش

نامی است مرکب از دو واژه «ام» و «لش» که «لش» به معنی راکد، ایستاده، و «ام» به رود و رودخانه اطلاق می‌شود. بنابراین املش به معنی رود تنبل و راکد از جریان ایستاده می‌باشد.

از چهره‌های صاحب نام این شهر می‌توان به حاج میرزا حبیب الله املشی معروف به میرزای رشتی^[۳] از مجتهدین صاحب نام عصر ناصری و از مشاهیر مراجع و مدرسین جهان اسلام در قرن ۱۳ و اوایل قرن ۱۴ و شیخ بهاءالدین املشی صاحب کتاب گوشه‌هایی از تاریخ گیلان که یاور میرزا کوچک خان و عضو هیأت اتحاد اسلام در جنبش جنگل نیز بوده اشاره کرد.

آیت الله محمد مهدی ربانی املشی عضو خبرگان قانون اساسی، خبرگان رهبری، شورای نگهبان و دادستان کل کشور نیز از علما برجسته این شهر است.

املش با وسعتی حدود ۵/۴۶۹ کیلومتر مربع در ۱۶ کیلومتری شهرستان رودسر واقع گردیده، فاصله املش تا مرکز استان ۷۵ کیلومتر است، آب و هوای املش به علت قرار گرفتن در کنار ارتفاعات سرسبز و ییلاقات بسیار مطبوع می‌باشد. قومیت مردم املش گیلک با لهجه بیه پیش (شرق گیلان) و گویش املشی تکلم می‌کنند.

مجاورت شهر املش با رودخانه شلمانرود و به علت راکد بودن آب این رودخانه باعث گردید تا در گذشته مردم املش عمدتاً در بخش کشاورزی و دامپروری فعالیت دارند و آثار کشاورزی بدست آمده در این منطقه نشانگر فعالیت‌های کشاورزی در ۱۵۰۰ سال قبل می‌باشد، از محصولات عمده کشاورزی می‌توان برنج، چای، گندم، فندق، مرکبات. گیاهان دارویی، فراورده‌های دامی و عسل و ابریشم را نام برد اما قسمت اعظم زمین‌های کشاورزی زیر کشت چای و برنج است و محصولات چای املش حدود ۳۲٪ کل تولید کشور می‌باشد عرضه محصولات بدست آمده در روز سه شنبه انجام می‌شود و سه شنبه بازار املش نمونه کاملی از بازارهای سنتی گیلان می‌باشد که مردم این منطقه با حضور گسترده رونق خاصی به آن می‌بخشند، مردم املش روزهای بازار را گالش بازار می‌نامند. این بازار در تمامی طول سال در روزهای سه شنبه برقرار و اگر این روز با مناسبت‌های مذهبی برخورد کند فقط نیمی از روز درآن به داد وستد می‌پردازند.

دین

مردم املش مسلمان و شیعه اثنی عشری بوده^[۴] و دارای معتقدات دینی و آداب و سنن مذهبی بسیار قوی می باشند و از پیشگامان مبارزه مردم استان گیلان علیه نظام شاهنشاهی بشمار می روند.

وجود علمایی چون آیت الله العظمی میرزا حبیب الله املشی معروف به میرزای رشتی ، “فقیه جلیل القدر ، مرجع تقلیدو از شاگردان شیخ مرتضی انصاری” – شیخ بهاءالدین املشی ” ریاست تشکیلات قضایی و حقوقی جنگل و ازیاران نزدیک میرزا کوچک خان ” – شیخ اسماعیل صوفی املشی “پسر میرزای رشتی ، داماد آخوند خراسانی و وکیل اولین دوره مجلس شورای ملی سابق” – عماد الدین علمی غروی ” از مراجع بزرگ تهران و نواده میرزای رشتی ” – افصح المتکلمین املشی “اولین روزنامه نگار گیلان ، مدیر و صاحب امتیاز روزنامه های خیر الکلام و صدای رشت ،از بانیان مشروطه” – آیت الله شیخ ابولمکارم ربانی املشی – آیت الله شهید محمد مهدی ربانی املشی ” عالم مبارز و آگاه ،دادستان اسبق کل کشور و عضو سابق فقهای شورای نکهبان قانون اساسی کشور ” – و خیل عظیمی از علما و اندیشمندان و مبارزین انقلابی از امتیازات املش محسوب می گردد .

قدیمی ترین خانواده در املش مربوط به خانواده صوفی ها و بیقاله ها می باشد.

مراکز خرید

• سه شنبه بازار:

در این روز(همانندسایرشهرهای گیلان) مردم کالاهای خود را برای خرید و فروش به خیابان اصلی شهر می‌آورند.

پوشش گیاهی و جانوری

املش از لحاظ پوشش گیاهی با توجه به آب و هوایی مطلوب و متعدل آن و همچنین واقع شدن در جلگه گیلان از شرایط بسیار مساعدی برخوردار می‌باشد، گرچه با توجه به گسترش شهرنشینی و افزایش فعالیت‌های صنعتی اکو سیستم این منطقه در حال تهدید است. پوشش گیاهی املش متشکل از درختان توسکا، افرا، انار ترش، انجیر، ازگیل (کنوس)، فندق، گردو، راش، شرم، بلوط، ممرز، توت، ون و آزاد می‌باشد. همچنین گیاهان دارویی از قبیل گل بنفشه و ختمی، گل گاوزبان و کود کوتو در اکثر نقاط املش می‌رویند.

پرندگان و جانوران پراکنده در این شهرستان عمدتاً روباه، شغال، گرگ، سمور، خرگوش، تیهوو سا، عقاب و انواع گونه‌های پرندگان جلگه‌ای و کوهستانی است.

تمدن تاریخی املش

از لحاظ جغرافیایی – تاریخی، املش ناحیه‌ای مستعد است که کشف آثاری از سده‌های پیشین، حکایت از پیشینه کهن تاریخی پیش از اسلام آن دارد. در املش آثار باستانی مهمی همچون کوزه‌های زرین و گلی از اشکال حیوانات، مجسمه و سلاح‌های انسانی به دست آمده است، که از جنس برنز، نقره و طلا ساخته شده‌اند. این اشیای باستانی گاهی در جریان حفاری‌های غیرمجاز و یا توسط باستان شناسان از گورستان‌ها به دست آمده است. قدمت برخی از این اثار به اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره قبل از میلاد مسیح برمی گردد.

از لحاظ هنری، بخش املش از ویژگی هنری خاصی برخوردار است و از نظر پیکر تراشی و پیکر سازی و کوزه گری دارای ابتکارات بدیعی است و آثار بدست آمده متعلق به قرون نهم و هشتم پیش از میلاد گویای این مدعاست و بخشی از این آثار هم اکنون در موزه “لور” فرانسه و موزه “نادر” مشهد موجود بوده و به ثبت رسیده است

در مقایسه با تپه مارلیک، تمدن املش از لحاظ شیوه و زمینه دارای تفاوت‌هایی است، اما در استفاده از اشکال حیوانات مشترکند. با نمایش سفالینه‌ها و اشیای فلزی املش به سال ۱۹۶۴م/۱۳۴۳ش در موزه نوشاتل سویس، هنر و تمدن املش شناخته شد.

به گفتهٔ ادموندز، جهانگرد بریتانیایی که در اواخر دورة قاجار به املش سفر کرده است، شمار خانه‌های این دهکده ۱۰۰ باب بوده است که ۲۰۰ خانوار از خاندان صوفی در آنها زندگی می‌کرده‌اند. او املش را به لحاظ برخورداری از مناظر طبیعی و مسکونی زیبا با مناظر طبیعی بریتانیا^{[نیازمند منبع]} مقایسه می‌کند.

جاذبه‌های گردشگری

• تالاب زربیجار با پوشش گیاهی مردابی زیستگاه پرندگان مهاجر
• برج تاریخی (میل) امام با ارتفاع ۷ متر
• غار لیاروی واقع در روستای لیاروی بلوردکان املش
• بناهای تاریخی از دوران فئودالی در مرکز شهر املش
• آداب و رسوم خاص مردم این منطقه اعم از سه شنبه بازار، مراسم‌های آئینی و…
• جنگل‌های سر سبز بلور دکان وتابستان نشین و مراتع هالی دشت، خسیبدشت، قله ناتشکوه، قله آغوزی و..

نگارخانه